Ενα από τα σημαντικότερα ζητήματα προς επεξεργασία για ένα κομμουνιστικό κόμμα που διατηρεί και τιμά τα χαρακτηριστικά του είναι η προσπάθεια για τη δόμηση μιας όσο γίνεται ολοκληρωμένης αντίληψης για την κατάκτηση της εξουσίας από την εργατική τάξη και τη σοσιαλιστική οικοδόμηση. Οι πρώτοι κομμουνιστές που έκαναν την έφοδο στα χειμερινά ανάκτορα είχαν ως όπλο τους το βασικό άξονα της κομμουνιστικής κοσμοθεωρίας, τον επιστημονικό σοσιαλισμό. Ενενήντα ένα χρόνια μετά την πρώτη οργανωμένη απόπειρα για μια κοινωνία που ο εργάτης θα τιμά και θα εκτιμά τον κόπο του, εμείς δίπλα στην αταλάντευτη τήρηση της κοσμοθεωρίας μας, πρέπει να προσθέσουμε και τα σωστά συμπεράσματα από την εβδομηντάχρονη πρώτη προσπάθεια σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Πρέπει να προσεγγίσουμε όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένα τόσο τις πολιτικές βάσεις και τη μέθοδο που ακολουθήθηκε στην προσπάθεια παγίωσης του σοσιαλισμού, όσο και την προβληματική και τις δυσκολίες που αντιμετώπισε. Εν τέλει να διερευνήσουμε τις διαδικασίες που οδήγησαν στην επικράτηση της αντεπανάστασης και την αλλοίωση του χαρακτήρα των περισσότερων κομμουνιστικών κομμάτων.
Επομένως τα τελευταία χρόνια πρόβαλλε ως αναγκαία η διεύρυνση της μελέτης για τα αίτια των ανατροπών στα κράτη που οικοδομούσαν το σοσιαλισμό όπως αυτή ξεκίνησε το 1995. Τη νεότερη μελέτη, όπως αυτή εκφράζεται από τις θέσεις για το σοσιαλισμό και τη δουλειά που ανοίγει πριν το 18ο Συνέδριο του ΚΚΕ και μετά από αυτό, είναι αναγκαίο να την εναρμονίσουμε με τις πολιτικές θέσεις, τη δράση, την πορεία και τους στόχους του Κόμματος. Αλλιώς το απόσταγμα από τη δουλειά που έγινε στα κράτη που οικοδομούσαν το σοσιαλισμό, από όπλο για τους αγώνες που πρέπει να αναπτυχθούν με στόχο τον κομμουνισμό, θα μετατραπεί σε παράγοντα για φιλοσοφική απλά προσέγγιση της κοσμοθεωρίας μας και πέρασμα στο αρχείο της πρώτης προσπάθειας να χειραφετηθούν οι λαοί.
Αναμφισβήτητα αποτελεί σημαντικό τμήμα των θέσεων και του προσυνεδριακού διαλόγου ο προσδιορισμός της περιόδου του 20ού Συνεδρίου του ΚΚΣΕ ως σημείο καμπής για την έναρξη της διαδικασίας καπιταλιστικής παλινόρθωσης στα εργατικά κράτη. Μολαταύτα, αυτή η αναγνώριση πρέπει να συνοδευτεί από γενναία θεώρηση στο πώς και γιατί αυτή η καμπή επηρέασε τα άλλα σοσιαλιστικά κράτη και συνέβαλε στη διαμόρφωση οπορτουνιστικών στρεβλώσεων στα κομμουνιστικά κόμματα των αστικών κρατών. Χρειάζεται επιπλέον να προσδιοριστούν θαρρετά οι συνέπειες αυτής της πενηντάχρονης πλέον πορείας επικράτησης της αντεπανάστασης στα κομμουνιστικά κόμματα στη σύγχρονη περίοδο, το χαρακτήρα τους, την πολιτική τους δράση και να μελετηθούν οι αλλοιώσεις που αυτές οι εξελίξεις τούς επέφεραν. Ανάλογη μελέτη πρέπει να γίνει στις συνθήκες που έχει διαμορφώσει αυτή η πορεία στα δεδομένα της εσωοργανωτικής ζωής και καθημερινής δράσης του ΚΚΕ. Ειδάλλως, τόσο η οπορτουνιστική στροφή που συντελέστηκε στο 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ όσο και η πορεία μέχρι τις αντεπαναστατικές ανατροπές και την προσπάθεια για διάλυση του κομμουνιστικού κινήματος, θα φαντάζει ως φυσικό φαινόμενο που δεν αποτρέπεται, σαν κατακλυσμός, παρά σαν συνειδητή ή και μη έκφανση των αντιφάσεων που δημιουργεί ο καπιταλισμός στον άνθρωπο.
Ο τομέας της κοινωνικής ανάπτυξης με βάση την οικονομία είναι πράγματι σημαντικός για να βγάλουμε χρήσιμα συμπεράσματα για το σοσιαλισμό που γνωρίσαμε. Συντριπτικά βήματα προόδου κατέκτησε η ανθρωπότητα αυτές τις λίγες δεκαετίες. Καθιερώθηκαν αξίες που ήταν σχεδόν άγνωστες στις αρχές του 20ού αιώνα και σήμερα παρά τις ανατροπές παραμένουν αιτήματα για τους αγωνιστές και ευχολόγιο για τους συμβιβασμένους. Δημόσια και δωρεάν υγεία και παιδεία, κοινωνική και φυλετική ισότητα, ανάπτυξη από την οποία ωφελείται ο λαός, πραγματική κοινωνική μέριμνα με σπίτι, δουλειά και υποδομές για όλους, φροντίδα για το συνάνθρωπο και το περιβάλλον είναι μερικές μόνο από τις έννοιες που υλοποιήθηκαν. Ολα αυτά από έναν κοινωνικοοικονομικό σχηματισμό που γεννήθηκε από τις φλόγες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ανδρώθηκε από τον εμφύλιο και την αντεπαναστατική εισβολή και γιγαντώθηκε από τις θυσίες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Υπάρχουν όμως σε αυτή την πορεία μία σειρά συνδετικών κρίκων που δεν πρέπει να ξεχνιούνται. Η πάλη των τάξεων στη μετεπαναστατική περίοδο και η αντανάκλασή της σε εσωοργανωτική διαπάλη, η επαναδιαμόρφωση, το αναμάσημα ρεφορμιστικών απόψεων από όσους υποχώρησαν μπροστά στις θυσίες που χρειάστηκαν στον Β΄ Παγκόσμιο, είναι κομμάτια που δεν μπορούμε να παραλείψουμε. Ομοίως σημαντικό ρόλο παίζει η αυτοδιάλυση της Γ΄ Διεθνούς ως αποτύπωση της προβληματικής στην ιδεολογικοπολιτική επαναστατική ετοιμότητα των κομμουνιστικών κομμάτων όπου υπήρχαν, η δεκατριάχρονη περίοδος που μεσολάβησε ανάμεσα στα 18ο και 19ο Συνέδρια του ΚΚΣΕ έστω και αν στα ενδιάμεσα πέντε χρόνια μεσολαβεί ο Αντιφασιστικός Πόλεμος και η αντικατάσταση των Σοβιέτ από τις Λαϊκές Επιτροπές, κίνηση που έγινε προφανώς για να είναι ενωμένος ο λαός ενόψει του πολέμου, χωρίς όμως να αιτιολογείται γιατί δεν επανεφαρμόστηκε η δικτατορία του προλεταριάτου στη βασικότερη αρχή της μετά από αυτόν.
Ετσι βαθμιαία η «έφοδος στον ουρανό» του 1917 και το σοσιαλιστικό θαύμα των δεκαετιών του '30 και του '40 μετατράπηκε στην «ειρηνική συνύπαρξη» και την «αποσταλινοποίηση» του 20ού, τις «μεταρρυθμίσεις Κοσίγκιν» και τη «δεύτερη οικονομία» του 21ου και 22ου, στον ευρωκομμουνισμό, στην «γκλάσνοστ» και την «περεστρόικα» μέχρι την επικράτηση της αντεπανάστασης. Για να μη στεκόμαστε όμως στη ροή της ζωής ως ιστοριοδίφες, πρέπει από τα ιστορικά διδάγματα να βγάλουμε τα κατάλληλα συμπεράσματα. Το σημαντικότερο έργο επομένως που πρέπει να επιτελεστεί στο 18ο Συνέδριο του ΚΚΕ είναι να επεξεργαστούμε τις συνέπειες της πορείας των σοσιαλιστικών κρατών ως τις ανατροπές στην πολιτική και τη δράση του Κόμματός μας.
Αν γίνει κάτι τέτοιο, ανακύπτουν μία σειρά από ερωτήματα που μένουν αναπάντητα. Μεγάλο ζήτημα προκύπτει γύρω από το ιδεολογικό επίπεδο της βάσης στα κράτη αυτά ώστε να περάσουν όλες αυτές οι αντεπαναστατικές αλλαγές σαν ώριμο φρούτο. Οντως έπαιξε τόσο μεγάλο ρόλο η τυφλή εμπιστοσύνη στην καθοδήγηση του ΚΚΣΕ ή σημαντικό κεφάλαιο αποτελεί και το κομμάτι της πραγματικής κομμουνιστικής διαπαιδαγώγησης, κάτι που ακροθιγώς αναφέρουν οι θέσεις; Πως αυτή η ιδιότυπη μηχανιστική αντίληψη θα αντικατασταθεί από την ορθή πολιτική κρίση και την επαναστατική ετοιμότητα; Πώς θα αποφευχθούν καταστάσεις όπως αυτές που βίωσε το Κόμμα με την ΕΔΑ και την απόφαση για τη διάλυση των Οργανώσεων, με το Συνασπισμό και το ΝΑΡ και άλλα που προηγήθηκαν ή ακολούθησαν και στόχευαν εν τέλει στη διάλυση των επαναστατικών χαρακτηριστικών του ΚΚΕ; Ποια είναι πλέον η εκτίμηση του Κόμματος για την 6η Ολομέλεια, τη διαγραφή του Ν. Ζαχαριάδη, τα γεγονότα της Τασκένδης και όσα έγιναν στο ΚΚΕ συνεπεία του 20ού Συνεδρίου του ΚΚΣΕ και έκτοτε; Ποια είναι η εκτίμηση για τις συνέπειες όλων αυτών των εξελίξεων στην πολιτική δράση του Κόμματος και τη διαπαιδαγώγηση των μελών του και πώς διαμορφώνεται αυτό στις σύγχρονες γενιές; Καταληκτικά, ποια είναι η στάση που πρέπει να κρατηθεί απέναντι σε όσους, σε πείσμα των καιρών, επιχειρηματολογούσαν με βάση αυτές τις εκτιμήσεις που σήμερα υιοθετούν οι θέσεις του Κόμματος, θέσεις που θεωρήθηκαν το λιγότερο ανεδαφικές πριν φτάσει το πλήρωμα του χρόνου; Ποια επίσης κατ' αναλογία η στάση που πρέπει να κρατηθεί απέναντι σε όσους επιχειρηματολογούσαν υπέρ των οπορτουνιστικών θέσεων και τώρα επιχειρηματολογούν εξίσου υπέρ της αναγνώρισής τους ως τέτοιες ως γνήσιοι καιροσκόποι; Τέλος, ποια είναι η στάση του Κόμματος πλέον απέναντι σε όσον κόσμο απομακρύνθηκε από τις οργανώσεις στη μάχη με αυτές τις αντιλήψεις, σε αυτή την πενηντάχρονη πορεία που αυτές επικρατούν;
Επειδή η ιστορία είναι μία συνέχεια την οποία χαρακτηρίζουν τομές και όχι σημεία ασυνέχειας, όλα τα παραπάνω ερωτήματα σηκώνουν απαντήσεις. Μέρος της ιστορίας του σοσιαλισμού που ζήσαμε είναι και η ιστορία του ΚΚΕ. Δε γίνεται να τη λογαριάζουμε χωριστά. Και να μην κοιτάμε ούτε για μαστίγωμα ούτε για χάδια, αλλά αισιόδοξα, θαρρετά και κριτικά, όπως της αρμόζει. Για ένα Κόμμα πρωτοπόρο, επαναστατικό, καθοδηγητή της εργατικής τάξης, για το σοσιαλισμό.
Βαγγέλης Γεωργίου
Ριζοσπάστης - 13 Φεβρουαρίου 2009
