Πώς φθάσαμε στην ανατροπή του σοσιαλισμού;
Κι αυτός ο Στάλιν δεν απέφυγε μια λαθεμένη τοποθέτηση στο έργο του «Διαλεκτικός και Ιστορικός Υλισμός» με τη θέση ότι «οι σχέσεις παραγωγής ανταποκρίνονται πλήρως στην κατάσταση των παραγωγικών δυνάμεων». Το 1952, στο «Οικονομικά προβλήματα του σοσιαλισμού», διορθώνει: «Θα ήταν λάθος να επαναπαυθούμε και να νομίσουμε ότι δεν υπάρχουν αντιθέσεις μεταξύ των παραγωγικών δυνάμεων και των σχέσεων παραγωγής».
Η αστική ιδεολογία, και στο σοσιαλισμό, εκφράζεται με γραφειοκρατικές μεθόδους οικονομικής διαχείρισης και διακυβέρνησης, η οποία καταπιέζει τη δημιουργική συμμετοχή των μαζών. Το σύνθημα «αφήστε τους ειδικούς να αποφασίσουν» ισχυροποιεί την αστική ιδεολογία. Η κοινωνική βάση ανατροπής, όπως αναφέρεται και στις θέσεις, είναι:
-- Οι κουλάκοι, που στο παρελθόν εκμεταλλεύτηκαν το αγροτοπρολεταριάτο και που τώρα προσπαθούσαν, μέσω του ελέγχου της παραγωγής τροφίμων, να εκβιάσουν το προλεταριάτο των πόλεων υπέρ της ιδιωτικής περιουσίας και του ιδιωτικού εμπορίου.
-- Οι «μάνατζερς», οι τεχνικοί, οι διανοούμενοι και οι άλλοι εργάτες του πνεύματος. Αυτοί, αν και εργάζονταν για το κράτος, άρχισαν να βλέπουν τις κρατικές επιχειρήσεις σαν ιδιωτική τους περιουσία, τους εαυτούς τους σαν αφεντικά των εργατών. Αν και προέρχονταν από εργατικές οικογένειες, νόμιζαν ότι δικαιούνταν, λόγω της θέσης τους, ειδική μεταχείριση και προνόμια.
Αυτά τα δύο στρώματα, που λόγω της θέσης τους ήταν επιρρεπή στην επιρροή της αστικής ιδεολογίας, αποτέλεσαν την κοινωνική βάση της αντεπανάστασης.
Το σημαντικότερο, όμως, ήταν οι γραφειοκράτες στην κορυφή του Κόμματος και του Κράτους, που ήταν οι μόνοι σε θέση να πισωγυρίσουν την κοινωνία στον καπιταλισμό. Αυτοί χρησιμοποίησαν τα ενδιάμεσα στρώματα ως την κοινωνική βάση για να προωθήσουν τα προνόμιά τους και την αστική ιδεολογία και να οδηγήσουν στο στραγγαλισμό την πρωτοβουλία και τη συμμετοχή των εργατών.
Η άνοδος του Χρουστσόφ οδήγησε στο 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ. Πρώτο μέλημα, η δηλητηριώδης καταδίκη του Στάλιν, μια επίθεση στα 30 χρόνια εξουσίας της εργατικής τάξης, που ανέπτυξε μια ισχυρή βιομηχανία από το μηδέν, οδήγησε τη ΣΕ στη νίκη κατά του Χίτλερ και τους φτωχούς αγρότες στην κολεκτιβοποίηση της γεωργίας. Στόχος, με πρόσχημα την αποσταλινοποίηση, η αλλαγή της φύσης του κόμματος και του κράτους. Η αποπομπή προλεταριακών ηγετών ήταν η αρχή μιας μαζικής καταδίωξης τίμιων κομμουνιστών σε όλα τα επίπεδα.
Μέχρι το 22ο Συνέδριο, το 1961, το 70% των μελών της ΚΕ, που είχαν εκλεγεί στο 19ο Συνέδριο του 1952, εκδιώχθηκε. Αλλο ένα 60% των μελών της ΚΕ του 1956 εκδιώχθηκε μέχρι το 1966. Αυτό συνοδεύτηκε από πολλές διαγραφές στα χαμηλότερα επίπεδα, ιδιαίτερα στους τόπους δουλειάς, π.χ. την περίοδο 1963-1965 διαγράφτηκαν 100.000. Μόνο το 1966 αποπέμφθηκαν 62.800 μέλη.
Η «αποσταλινοποίηση» δεν περιορίστηκε μόνο στη ΣΕ. Επεκτάθηκε σε όλα σχεδόν τα κομμουνιστικά κόμματα. Ο Πιότβαλτ (Τσεχοσλοβακία), ο Ματίας Ρακόσι (Ουγγαρία), ο Τσερβενκόφ (Βουλγαρία), ο Ν. Ζαχαριάδης (ΚΚΕ) αποπέμφθηκαν βίαια και ακολούθησε η διαγραφή συνεπών κομμουνιστών όλων των κομμάτων. Ο «δημιουργικός Μ-Λ» του Χρουστσόφ επεκτάθηκε στη θέση «το κόμμα όλου του λαού» και «το παλλαϊκό κράτος», κατάργησε τη δικτατορία του προλεταριάτου, εξάλειψε τις τάξεις και την ταξική πάλη. Ανοιξε τις πύλες εισόδου στο κόμμα και στο κράτος όλων των αντί σοσιαλιστικών στοιχείων. Στο διάστημα 1953-1965, τα μέλη του κόμματος αυξήθηκαν πάνω από 70%. Με ποια κριτήρια, όμως; Το 1956, το 38,9% ήταν εργάτες με «άσπρο κολάρο» (επιστήμονες, τεχνικοί, μηχανικοί, εκπαιδευτικοί, γιατροί). Το 1967, το στρώμα αυτό αντιπροσώπευε το 58,5% του συνόλου των μελών του κόμματος. Οπως έγραφε η «Πράβδα» «όλο και περισσότεροι μηχανικοί και σχεδιαστές έχουν γίνει γραμματείς των κομματικών οργανώσεων βάσης». Η δεύτερη επίθεση του χρουστσοφισμού εκφράστηκε με τη θεωρία των «3 ειρηνικών»:
-- ειρηνική συνύπαρξη με τον ιμπεριαλισμό
-- ειρηνικός ανταγωνισμός με τον καπιταλισμό
-- ειρηνικό πέρασμα στο σοσιαλισμό.
Η θεωρία αυτή οδήγησε στην εγκατάλειψη της ταξικής πάλης, του αγώνα ενάντια στον ιμπεριαλισμό, της πάλης των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων και της πάλης για το σοσιαλισμό. Ο Χρουστσόφ άνοιξε το δρόμο για την αναδιοργάνωση της οικονομίας, την εισαγωγή των κινήτρων του κέρδους, που είναι κανόνας του βασικού νόμου της εμπορευματικής παραγωγής και του νόμου της αξίας. Οι Μπρέζνιεφ και Κοσίγκιν ισχυρίστηκαν ότι θα επανέφεραν τον κεντρικό σχεδιασμό στην οικονομία. Η αναθεώρησή τους έφερε την ανασύσταση και σταθεροποίηση της οικονομίας με τις αρχές του μονοπωλιακού καπιταλισμού. Ο Κοσίγκιν εισήγαγε την ενίσχυση και την ανάπτυξη του συστήματος κοστολόγησης, την εντατικοποίηση της παραγωγής και της οικονομικής ανάπτυξης (με τη βοήθεια μέσων όπως οι τιμές, το κέρδος, τα μπόνους) και τη χορήγηση πιστώσεων ανάλογα με την κερδοφορία των επιχειρήσεων. Σύμφωνα με τον υπουργό Οικονομικών Γκαρπάζιοφ, «ο ρόλος του κέρδους σαν ερέθισμα (εννοεί της παραγωγής) γίνεται ουσιαστικά μεγαλύτερος κάτω από τις νέες συνθήκες. Σύμφωνα με τους δείκτες, το κέρδος αποτελεί ένα μεγάλο οικονομικό κριτήριο στην αξιολόγηση της απόδοσης των επιχειρήσεων».
Στο παρελθόν, οι μισθοί των εργαζομένων στα κολχόζ βασίζονταν στη σοσιαλιστική αρχή «στον καθένα σύμφωνα με την εργασία του». Στην περίοδο Μπρέζνιεφ-Κοσίγκιν, στο βασικό μισθό (ο οποίος εξαρτιόταν και από το εάν ένα αγρόκτημα ήταν φτωχό ή πλούσιο), οι «μάνατζερς» είχαν την εξουσία να προσθέσουν μπόνους μέχρι και το 50% των ετήσιων απολαβών τους. Παράλληλα, αυξήθηκε σημαντικά ο ιδιωτικός τομέας στην αγροτική παραγωγή. Τα κολχόζ και τα σοβχόζ είχαν την έγκριση να πωλούν ένα αυξανόμενο ποσοστό της κοινωνικής παραγωγής στην «ελεύθερη» αγορά. Το κέρδος τώρα άρχισε να λειτουργεί και σαν ο ρυθμιστής των σχέσεων μεταξύ των διαφόρων επιχειρήσεων και των τομέων της οικονομίας, πράγμα που οδήγησε στην αλλαγή των σχέσεων παραγωγής, στην εκμετάλλευση της εργατικής τάξης, την αναρχία στην παραγωγή και στη δημιουργία πλέον της βάσης για παλινόρθωση του καπιταλισμού. Ετσι, ο Γκορμπατσόφ έδωσε το τελειωτικό χτύπημα. Αυτός, ο πλασιέ της πίτσα - Χατ, δήλωσε ότι όνειρο δικό του και της Ραΐσας ήταν η ανατροπή του σοσιαλισμού.
θέτω μερικά ζητήματα που πρέπει να διευκρινιστούν:
Πρώτο. Αν το ΚΚΕ, όπως μερικοί αναφέρουν, διά του γραμματέα του Ν. Ζαχαριάδη, κατά την ανάγνωση της μυστικής έκθεσης του Χρουστσόφ, στο 20ό Συνέδριο, εξέφρασε την αντίθεσή του.
Δεύτερο: Αν έγιναν με το πνεύμα του χρουστσοφισμού διαγραφές κομμουνιστών από το κόμμα. Να φωτιστούν τα γεγονότα της Τασκένδης.
Τρίτο: Αν η 6η πλατιά Ολομέλεια έγινε σύμφωνα με το καταστατικό του κόμματος ή αν ήταν μια επέμβαση του χρουστσοφισμού, με πρόεδρο μάλιστα τον Γκεοργίου-Ντες.
Τέταρτο: Αν ο αναθεωρητισμός είχε επιπτώσεις στην πολιτική του κόμματος στην Ελλάδα. Για παράδειγμα: Στην ΕΔΑ είχε επικρατήσει ο πασιφισμός, με το κίνημα της ειρήνης που έλεγε γενικά και αόριστα «όχι στον πόλεμο», χωρίς να κάνει διάκριση μεταξύ «δίκαιων και άδικων» πολέμων, μεταξύ «απελευθερωτικών και ιμπεριαλιστικών» πολέμων. Ελεγαν: 1 σφαίρα = 1 μπουκάλι γάλα, 1 τανκ = 1 σχολείο, δημιουργώντας την αυταπάτη ότι είναι δυνατόν, σε συνθήκες κυριαρχίας του κεφαλαίου, οι κυβερνήσεις να μειώσουν τις στρατιωτικές δαπάνες προς όφελος του λαού, κρύβοντας έτσι τη φύση του ιμπεριαλισμού. Διέλυσαν τις οργανώσεις του ΚΚΕ, στα πλαίσια της νομιμότητας του ειρηνικού περάσματος.
Πέμπτο: Οταν παραβιάζονται βασικές αρχές του Μ-Λ, καμιά διεθνιστική αλληλεγγύη δεν πρέπει να σταματάει την κριτική στην παραβίαση των αρχών. Τελευταίο παράδειγμα είναι το ΚΚ Κίνας. Το ερώτημα είναι: «Η Κίνα είναι σοσιαλιστικό κράτος;». Είναι το κόμμα αυτό «κομμουνιστικό»; Στα ερωτήματα αυτά πρέπει να τοποθετηθούμε καθαρά και ξάστερα.
Τελειώνοντας, θα ήθελα να προσθέσω ότι η ανατροπή του Σοσιαλισμού στη ΣΕ, η διάλυση του σοσιαλιστικού στρατοπέδου, καθώς και το άνοιγμα της αγοράς της Κίνας στα ξένα κεφάλαια ήταν το «φιλί της ζωής» για το παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα. Μπορεί ν' αντιληφθεί κανείς σήμερα πού θα οδηγούσε η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση. Ομως η ιστορία προχωρεί με άλματα.
Σωτήρης Μπαράτσης
χειρουργος
Ριζοσπάστης - 8 Φεβρουαρίου 2009
