H αναγκαιότητα του σοσιαλισμού:
Οπως φαίνεται από την ιστορία, οι όποιες επαναστάσεις μετά τις αστικές, ήταν μόνο σοσιαλιστικές. Εξαίρεση αποτελούν τα διάφορα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα που δεν μπόρεσαν να μετατραπούν σε κοινωνικές ανατροπές. Οσες όμως φορές αυτές οι μετατροπές συνέβησαν, έλαβαν χαρακτήρα σοσιαλιστικής επανάστασης. Καμία περίπτωση δεν είχε διαφορετική εξέλιξη.
Η μοναδική θεωρητική επεξεργασία για μετακαπιταλιστικά κοινωνικά συστήματα είναι αυτή του Κ. Μαρξ. Ασφαλώς δεν αποτελούν θεωρίες κοινωνικών συστημάτων οι διάφορες εκδοχές του καπιταλισμού από τους κατά καιρούς εμφανιζόμενους αστούς οικονομολόγους. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, προβλέπεται ταξική κοινωνία με προεξάρχουσα την αστική τάξη.
Δηλαδή, θεωρία και πράξη δεν έχουν να υποδείξουν κάτι άλλο ως λύση των προβλημάτων του παρόντος παρά μόνο το σοσιαλισμό.
Στο σημερινό στάδιο ανάπτυξης του καπιταλισμού, η οικονομική πόλωση έχει ξεπεράσει κάθε προηγούμενο και η φτώχεια αγγίζει σε μεγάλη κλίμακα τα όρια της εξαθλίωσης. Παράλληλα, οι περιβαλλοντικές βλάβες από τη λεηλασία της φύσης βρίσκονται σε καταστροφικά για τη ζωή επίπεδα. Η ιστορία αυτή φρενάρει στα φυσικά όρια επιβίωσης της εργατικής τάξης, τα οποία αποτελούν οριακή κατάσταση, μετά την οποία προκύπτει φασισμός, αν δεν υπάρχει οργανωμένο κίνημα ρήξης με το σύστημα. Στο σημείο αυτό είναι χρήσιμη η μελέτη της ιστορίας κατά τις ανατροπές παλαιότερων κοινωνικών συστημάτων, αλλά και των σημερινών ιδιομορφιών.
Το μήνυμα που φέρνει ο σοσιαλισμός αφορά στην επαναφορά σε ισχύ του φυσικού δικαίου, με το βάθεμα των δημοκρατικών δικαιωμάτων των λαών. Ισότιμη ενεργητική συμμετοχή, αρχικά της εργατικής τάξης, και στον κομμουνισμό όλου του λαού, στη λήψη αποφάσεων στην παραγωγή και στο σχεδιασμό της. Στοιχείο πρωτόγνωρο για την ανθρωπότητα.
Η θέση για την ανατροπή του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε:
1. Ηταν σοσιαλισμός;
Η κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής ήταν το κεντρικό μέλημα της Οχτωβριανής Επανάστασης. Πιστοποίηση αποτελεί ότι σε πολύ λίγα χρόνια εξαλείφτηκε παντελώς η ανεργία, η πείνα και ο αναλφαβητισμός, ενώ με γοργούς ρυθμούς ξεκίνησε η επίλυση του προβλήματος της στέγης. Ετσι, η οικοδόμηση της νέας κοινωνίας, παρά το μεγάλο βάρος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου που μεσολάβησε, δε σταμάτησε. Η επέλαση της προόδου στη νεαρή κοινωνία ήταν αλματώδης. Τρόμος και πανικός διακατείχε την παγκόσμια αστική τάξη και τα επιτελεία της. Ασφαλώς δεν επρόκειτο για μία καπιταλιστική κοινωνία. Ηταν κάτι το πρωτόγνωρο. Το είπαμε σοσιαλισμό και ήταν τέτοιος.
Πέρα από τα όποια πραγματικά δεδομένα, είχαμε γίνει αποδέκτες ετερόκλητων μηνυμάτων από τις χώρες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, άλλα από τα οποία ήταν αληθινά, άλλα ψεύτικα και άλλα προϊόντα θετικής ή αρνητικής προπαγάνδας.
2. Κατάρρευση, κάτι άλλο ή ανατροπή;
Κρίνω ότι η συλλογική δουλειά που έχει γίνει για τούτο το ζήτημα, μου φαίνεται πολύ καλή και ασφαλώς δεν τελειώνει εδώ.
Η διαδικασία της ανατροπής ήταν μία δευτερογενής και διαρκής ταξική πάλη. Αυτό και μόνο σημαίνει ότι τελικά δεν επικράτησε η διανομή αξιών χρήσης, αλλά η εμπορευματική κυκλοφορία και δεν είχε καταργηθεί η λειτουργία του χρήματος ως Χ-Ε-Χ΄ (με τη διαφορά ότι Χ=0 και Χ΄ μεγαλύτερο του 0).
Η δυνατότητα λαθραίας ιδιοποίησης κοινωνικού πλούτου ασφαλώς ευνοήθηκε από την ανταλλαξιμότητά του με όποιες χρηματικές αποδείξεις εργασίας1 (μη κεφαλαιακό χρήμα), το οποίο όμως λειτούργησε ως κεφάλαιο, αφού επιτράπηκε έτσι η λειτουργία άτυπης αγοράς.
Παρατηρήσαμε τους λαούς όλων αυτών των χωρών να μην αντιδρούν στις ταυτόχρονες ανατροπές. Αν ξεγελάστηκαν από το κόμμα και πίστεψαν ότι οι μεταβολές θα φέρουν περισσότερο σοσιαλισμό, τόσο το χειρότερο, γιατί έτσι επιβεβαιώνεται η αντιεπαναστατική στάση του κόμματος.
Το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ δε σημαίνει την έναρξη της ανατροπής, αλλά τον έλεγχο της κοινωνίας, μέσω του κομματικού μηχανισμού, από κοινωνικές δυνάμεις αντίθετες προς τις αρχές και το πνεύμα της Οχτωβριανής Επανάστασης. Δεν είμαι σε θέση να αξιολογήσω με πληρότητα την αντικειμενική βάση και τις αντιθέσεις που δημιούργησαν τη φύτρα της σημερινής αστικής τάξης στην πρώην ΕΣΣΔ κυρίως, γιατί δεν έχω αρκετά δεδομένα. Οι έρευνες που θα διενεργούνται στο εξής, πρέπει να διεξάγονται συλλογικά και προσεκτικά. Θεωρώ επίσης ότι έντιμες και επιστημονικές έρευνες μπορούν να γίνονται μόνο από γνήσια κόμματα της εργατικής τάξης. Είναι κι αυτό ένα ταξικό ζήτημα και για τη διερεύνησή του απαιτούνται τα γνωστά επιστημονικά εργαλεία.
Παρ' όλα αυτά, εντελώς επιγραμματικά και με κάθε επιφύλαξη για την ορθότητα των συλλογισμών μου, σημειώνω ότι για τη δημιουργία της νέας ταξικής πραγματικότητας, απαραίτητος όρος ήταν η παραγωγή υπεραξίας και η ιδιοποίησή της. Δηλαδή, εμπορευματική κυκλοφορία ή αγορά.
Σε τι έδαφος δημιουργήθηκαν τέτοιες δυνατότητες;
-- Στον ιδιαίτερο τρόπο οργάνωσης και λήψης των αποφάσεων της εργατικής εξουσίας σ' εκείνες τις συνθήκες.
-- Στον τρόπο λειτουργίας των διαφόρων συνεταιρισμών (ή ακόμα και διαφόρων μονάδων βιομηχανικής παραγωγής) ως προς την υποταγή της σοσιαλιστικής τακτικής στην κομμουνιστική στρατηγική.
-- Στις διαδικασίες συγκέντρωσης των προς διανομή παραγομένων και εισαγομένων αγαθών2 και σ' αυτές της διανομής ολόκληρου του κοινωνικού πλούτου.
-- Στην ύπαρξη του χρήματος, έστω και με μόνο τον τίτλο (όχι στη μορφή και στο χαρακτήρα) απόδειξης εργασίας, με το οποίο ευνοήθηκαν κεφαλαιοκρατικές λειτουργίες3.
Παραπομπές:
1. Δε λειτούργησε ως απόδειξη εργασίας αφού στην πραγματικότητα μπορούσε να αλλάζει ατομικό κάτοχο, ενώ δεν προοριζόταν για τούτο. Επρεπε, ως αποδείξεις εργασίας να είναι ονομαστικές, στοιχείο που με τη σημερινή τεχνολογία είναι εύκολα εφικτό.
2. Κατ' ανάγκη ανταλλαγή, δηλαδή εφαρμογή του νόμου της αξίας στις οικονομικές σχέσεις σοσιαλισμού - καπιταλισμού.
3. Προοδευτικά και στη σκιά των σοσιαλιστικών παραγωγικών σχέσεων, προέκυψε μία ιδιότυπη παράλληλη οικονομία, η οποία λειτουργούσε παρασιτικά και μάλλον με όρους αγοράς (θέση για τη δεύτερη οικονομία στο βιβλίο «ΠΡΟΔΟΜΕΝΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ» των Ρότζερ Κίραν και Τόμας Κένι).
Με αγωνιστικούς χαιρετισμούς
Σ. Κ.
Ριζοσπάστης - 13 Φεβρουαρίου 2009
