Οι Θέσεις της ΚΕ για τις αιτίες των αντεπαναστατικών ανατροπών στην Σοβιετική Ενωση αποτελούν ένα σημαντικό εργαλείο στα χέρια του Κόμματος. Είναι αποτέλεσμα ουσιαστικής επεξεργασίας με βάση την θεωρία μας, τον ιστορικό και διαλεκτικό υλισμό. Ιεραρχούνται και σωστά τα ζητήματα της οικονομίας ως κυρίαρχα και στη βάση αυτών, οι παρεκκλίσεις και σε επίπεδο εποικοδομήματος. Σωστά επισημαίνουν οι Θέσεις ότι το 20ό Συνέδριο ήταν σταθμός αφού συντελέστηκε οπορτουνιστική στροφή, που οδήγησε τελικά στην προδοσία του σοσιαλισμού και της επανάστασης. Δεν ήταν απλά κάποια λάθη υπό την πίεση των δυσκολιών, αλλά αλλαγή κατεύθυνσης, με σημαντικές και δυσεπούλωτες πληγές για την επανάσταση. Πολλά από τα προβλήματα της ανάπτυξης και της οικονομίας στο σοσιαλισμό είχαν επισημανθεί από το Κομμουνιστικό Κόμμα στη Σοβιετική Ενωση, και παράλληλα πολλές απόψεις, που στη συνέχεια επικράτησαν, είχαν διατυπωθεί και απορριφθεί ως λανθασμένες, ως θέσεις που η υιοθέτησή τους θα οδηγούσε στην ενδυνάμωση στοιχείων του καπιταλιστικού τρόπου ανάπτυξης. Από αυτό και μόνο φαίνεται πόσο σωστή είναι η στάση της ΚΕ του ΚΚΕ που με υπομονή, επιστημονικότητα και βασισμένη στον ιστορικό και διαλεκτικό υλισμό δεν προτρέχει θεωρώντας ότι λύθηκαν όλες οι πλευρές του πολύπλοκου ζητήματος. Αντίθετα, βάζει σημαντικές βάσεις πάνω στις οποίες θα συνεχιστεί η επεξεργασία για ζητήματα όπως η αμοιβή της εργασίας και η κατανομή του κοινωνικού προϊόντος στο σοσιαλισμό, η βασανιστική πορεία εξάλειψης της διαφοράς της σύνθετης από την απλή εργασία, της πνευματικής από τη χειρωνακτική.
Σημαντική πλευρά των Θέσεων αποτελεί η υπεράσπιση του σοσιαλισμού και των επιτευγμάτων του, η υπεράσπιση της αναγκαιότητας και της επικαιρότητας της σοσιαλιστικής επανάστασης. Θα ήθελα να αναφερθώ στον τομέα της Υγείας ως ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της υπεροχής του σοσιαλισμού. Υπεροχή που δεν περιορίζεται στη δομή του συστήματος Υγείας και την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, πλευρές βέβαια που δεν μπορούν να υποτιμηθούν. Στο σοσιαλισμό δίνεται η δυνατότητα να σταματήσει κάθε εμπορευματοποίηση της Υγείας, να σταματήσει η Υγεία να θεωρείται χώρος επένδυσης κεφαλαίων για κερδοφορία. Ακόμα παραπέρα δίνεται στην Υγεία η προτεραιότητα που της πρέπει σε κάθε πλευρά της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η υγεία θεωρήθηκε ως η κατάσταση πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και ισορροπίας, ως η κατάσταση που παρέχει κάθε δυνατότητα για πλήρη ανάπτυξη των δεξιοτήτων και ιδιαιτεροτήτων του ανθρώπου, και παράλληλα μπήκαν οι βάσεις δημιουργήθηκαν οι υλικές προϋποθέσεις για την ευεξία αυτή. Στην αντίπερα όχθη στον καπιταλισμό, υποτάσσοντας την υγεία στην κερδοφορία πολυεθνικών, την προσεγγίζουν στην πράξη ως την απουσία ασθένειας, στη βάση αυτή πουλιέται και αγοράζεται, γιγαντώνοντας την κερδοφορία φαρμακευτικών πολυεθνικών, διαγνωστικών κέντρων, ιδιωτικών κλινικών κλπ. Οι όποιες φραστικές διατυπώσεις από διεθνείς οργανισμούς ποτέ δεν άλλαξαν ουσιαστικά την αντιμετώπιση της Υγείας ως πεδίο κερδοφορίας.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η προστασία της επαγγελματικής υγείας των εργαζομένων. Στο σοσιαλισμό καλλιεργήθηκε και αναπτύχθηκε η λογική της εκμηδένισης του κινδύνου, της μελετημένης εισαγωγής κάθε νέας τεχνολογίας, χημικής ουσίας κ.λπ. στην παραγωγική διαδικασία, ώστε να δίνεται η δυνατότητα διερεύνησης των ενδεχόμενων κινδύνων για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων, αλλά και για τη δημόσια υγεία, θεσπίστηκαν οριακές τιμές κατά πολύ χαμηλότερες συγκριτικά με τις καπιταλιστικές χώρες, ώστε να μη διαταράσσουν την ομοιόσταση των πιο ευαίσθητων μηχανισμών και συστημάτων του ανθρώπινου οργανισμού. Αντίθετα, η καπιταλιστική οικονομία υποτάσσει την υγεία των εργαζομένων στον ένα και μοναδικό θεό το καπιταλιστικό κέρδος. Τα όποια μέτρα προτείνονται για την προστασία της υγείας των εργαζομένων αξιολογούνται ως εφικτά ή μη, με βάση την ανταποδοτικότητα και τη βελτίωση της παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων. Τελικά, η εφαρμογή των όποιων μέτρων δεν αποσκοπεί άμεσα στην προστασία της υγείας, αλλά στην εύρυθμη λειτουργία και κατ' επέκταση στην κερδοφορία των επιχειρήσεων. Οπου οι κατακτήσεις του εργατικού κινήματος είναι μικρότερες δε διστάζουν στο βωμό του κέρδους να μην εφαρμόζουν ούτε βασικά μέτρα για την προστασία της ΥΑΕ με τραγικό φόρο αίματος από την εργατική τάξη.
Αντίστοιχα παραδείγματα μπορούμε να φέρουμε μελετώντας τις επιπτώσεις στην Υγεία από την ανεργία, από την ανασφάλεια στην εργασία, τις ελαστικές σχέσεις εργασίας, τις ατέλειωτες υπερωρίες, τη φτώχεια κλπ. προβλήματα που είχαν αντιμετωπιστεί από τα πρώτα κιόλας βήματα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
Το παράδειγμα της υγείας και των επιτευγμάτων που πραγματοποιήθηκαν στον τομέα αυτό στην Σοβιετική Ενωση και τις άλλες σοσιαλιστικές χώρες μπορούμε να το αξιοποιήσουμε ευρύτερα στη μελέτη και των οικονομικών προβλημάτων στο σοσιαλισμό. Αναδεικνύει ανάγλυφα τον ενιαίο χαρακτήρα της πορείας προς τον κομμουνισμό, αλλά και τα προβλήματα που μπορεί να δημιουργήσει η παραμονή του νόμου της αξίας σαν νόμου για το μοίρασμα του κοινωνικού προϊόντος. Δεν κρίνουμε απαραίτητο να σταθούμε ιδιαίτερα στις επιπτώσεις από μία προσπάθεια κατανομής των υπηρεσιών Υγείας στο σοσιαλισμό (αντίστοιχα της Παιδείας), με οποιονδήποτε άλλο τρόπο και πάντως όχι σύμφωνα με τις ανάγκες. Οσο και όπως και αν διαχειριστεί κανείς τους νόμους της αγοράς μόνο η κατάργησή τους μπορεί να οδηγήσει στην αποκατάσταση της Υγείας ως κοινωνικού αγαθού, στην κατάργηση κάθε μορφής εμπορευματοποίησής της. Στο σοσιαλισμό δημιουργούνται οι υλικές βάσεις για την πραγμάτωση του δίκαιου αυτού αιτήματος, αντίθετα στον καπιταλισμό ακόμα και η αναφορά του αντιμετωπίζεται σαν ουτοπία και πολεμιέται από κάθε λογής υπερασπιστές των συμφερόντων της αστικής τάξης, φιλελεύθερους σοσιαλδημοκράτες ή δήθεν αριστερούς - οπορτουνιστές.
Ο χώρος της Υγείας είναι ένα από τα παραδείγματα όπου η αναγκαιότητα κατάργησης του νόμου της αξίας στο μοίρασμα του κοινωνικού προϊόντος προβάλλει επιτακτικά και από τα πρώτα βήματα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Η θετική εμπειρία σε αυτή την κατεύθυνση τόσο από την Σοβιετική Ρωσία όσο και από τις άλλες σοσιαλιστικές χώρες αποτελεί παρακαταθήκη. Παράλληλα, η εποικοδομητική αξιοποίηση των Θέσεων για τον τρόπο κατανομής του κοινωνικού προϊόντος μπορεί να βρει ανάγλυφα παραδείγματα στο χώρο της Υγείας. Η πολύπλοκη συλλογική εργασία μιας ομάδας εργαζομένων, με εξειδίκευση σε χειρωνακτικό, τεχνικό ή επιστημονικό αντικείμενο έρχεται να καλύψει συνολικά και με κεντρικό σχεδιασμό τις ανάγκες της κοινωνίας για υψηλού επιπέδου υπηρεσίες Υγείας. Η εκτίμηση του παραγόμενου έργου από κάθε τέτοια ομάδα - σύνολο εργαζομένων, με υψηλά εξειδικευμένη χειρωνακτική ή πνευματική εργασία, δεν μπορεί να γίνει, δεν μπορεί και δεν πρέπει να γίνει στη βάση του νόμου της αξίας. Αντίθετα, σαν σύνολο μπορεί να εκτιμηθεί η συνολική προσφορά, και να ενισχυθεί η συνολική προσπάθεια. Στη βάση αυτή η κατανομή του κοινωνικού προϊόντος θα λαμβάνει υπόψη περισσότερο τη βαρύτητα και επικινδυνότητα μιας εργασίας, την απαιτούμενη τεχνική, τεχνολογική ή επιστημονική εξειδίκευση συμβάλλοντας στη διαμόρφωση των κινήτρων εκείνων που είναι απαραίτητα στη σοσιαλιστική οικονομία. Παράλληλα, η κατεύθυνση απονέκρωσης κάθε διαφοράς και τελικά του διαχωρισμού της σωματικής από την πνευματική εργασία και την κατανομή του παραγόμενου κοινωνικού προϊόντος σε μια κομμουνιστική κοινωνία σύμφωνα με τις ανάγκες. Κάθε προσπάθεια ταύτισης των θέσεων του Κόμματος με ισοπεδωτικές αριστερίστικες αντιλήψεις για την κατανομή του κοινωνικού προϊόντος, σε καμία περίπτωση δεν απεικονίζει την ουσία των Θέσεων. Εξάλλου, οι ισοπεδωτικές αντιλήψεις για την ισότιμη κατανομή του παραγόμενου κοινωνικού προϊόντος στο σοσιαλισμό αποκρούστηκαν από τον Στάλιν στη διάρκεια της συζήτησης για την επίλυση των οικονομικών προβλημάτων του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ.
Παπάζογλου Χρήστος
Αχτίδα Υγείας - Πρόνοιας
Ριζοσπάστης - 15 Φεβρουαρίου 2009
