Μελετώντας με προσοχή τις θέσεις για το σοσιαλισμό έχω κάποιες βασικές παρατηρήσεις:
1. Ο Μαρξισμός είναι κριτική και όχι απολογητική αντίληψη του κόσμου. Σύμφωνα με αυτόν θα πρέπει να εξετάζουμε τα κοινωνικά φαινόμενα στη γέννηση, ανάπτυξη, εξέλιξη και κατάληξή τους.
2. Σχετικά με το χαρακτήρα και τη φύση της ΕΣΣΔ:
Σε μια συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής του ρωσικού ΚΚ (Μπολσεβίκων) το 1920, ο Λένιν είχε χαρακτηρίσει το τότε νεαρό Σοβιετικό κράτος ως «εργατοαγροτικό κράτος γραφειοκρατικά παραμορφωμένο».
Ομως, στην επόμενη συνεδρίαση, ζήτησε να διορθωθούν τα πρακτικά της προηγούμενης γιατί είχε κάνει λάθος, λέγοντας πως «το κράτος μας είναι εργατικό κράτος που στηρίζεται στην αγροτιά γραφειοκρατικά παραμορφωμένο». Εξηγώντας πως δεν υπήρξαν στην ιστορία και δεν μπορεί να υπάρξουν διταξικά κράτη.
Είναι γνωστή η αγωνία του στα τελευταία του κείμενα για τον κίνδυνο της γραφειοκρατίας και προσωπικά για το ρόλο του Στάλιν («Διαθήκη»), που τον έβλεπε σαν το επίκεντρο γύρω από το οποίο αυτή θα συσπειρωνόταν. Οι εξελίξεις μετά το θάνατό του τον επιβεβαίωσαν πλήρως.
Ο εκφυλισμός - και η πορεία προς την καπιταλιστική παλινόρθωση - δεν άρχισε με το 20ό Συνέδριο και συνεχίστηκε μετά από αυτό. Ο εκφυλισμός του πρώτου εργατικού κράτους στον κόσμο αρχίζει από τα γεννοφάσκια του και σε αυτό συντέλεσε καθοριστικά η έλλειψη των υλικών και ιστορικών όρων για το σοσιαλισμό σε αυτή τη χώρα.
Η επανάσταση νίκησε στην πιο καθυστερημένη χώρα της Ευρώπης αντί στις πιο προηγμένες σύμφωνα με τις προβλέψεις των κλασικών του μαρξισμού και κατόρθωσε να επιζήσει, να αναπτυχθεί και να μεγαλουργήσει κι αυτό παρά την ιμπεριαλιστική εισβολή, τον εμφύλιο και την περικύκλωση. Ομως, λόγω της έλλειψης των υλικών όρων, είχαμε το γραφειοκρατικό εκφυλισμό του πρώτου εργατικού κράτους.
Με δεδομένη την έλλειψη των προϋποθέσεων για το σοσιαλισμό στην τότε Ρωσία, οι Μπολσεβίκοι είχαν δει την επανάστασή τους ως την απαρχή της παγκόσμιας επανάστασης. Και είχαμε, με το τέλος του Α' παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού πολέμου την Κομμούνα της Ουγγαρίας με τον Μπέλα Κουν το 1919, όπως και τη γερμανική επανάσταση του 1918-19.
Τόσο η Κομμούνα της Ουγγαρίας, όσο και η γερμανική επανάσταση έπεσαν ηρωικά, όταν στη Γερμανία η χρεοκοπημένη από το 1914 με την ψήφιση από μέρους της των πολεμικών πιστώσεων σοσιαλδημοκρατία, από τότε στην υπηρεσία του ιμπεριαλισμού - κυβέρνηση Νόσκε - Σάιντεμαν και με πρόεδρο της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης τον Φρίντριχ Εμπερτ -όλοι τους σοσιαλδημοκράτες, έπνιξε την επανάσταση στο αίμα και δολοφόνησε την Ρόζα Λούξεμπουργκ και τον Καρλ Λίμπκνεχτ.
Αυτό το μέγα ιστορικό έγκλημα - η καταστολή της γερμανικής επανάστασης - συντέλεσε στο να μη σπάσει η ιμπεριαλιστική απομόνωση της ΕΣΣΔ και να προχωρήσει πιο πολύ ο εκφυλισμός του εργατικού κράτους της. Με αυτήν την έννοια θεωρώ τη γερμανική σοσιαλδημοκρατία ως την κυρίως υπεύθυνη για τις αρνητικές εξελίξεις στο κράτος των Σοβιέτ, έτσι που το καρκίνωμά του, η γραφειοκρατία, τηρημένων των αναλογιών, να αποτελέσει το σοβιετικό θερμιδώρ. Από εκεί και πέρα οι εξελίξεις είναι αρνητικές τόσο για την Εργατική Δημοκρατία των Συμβουλίων όσο και γενικότερα. Στα πλαίσιά τους έχουμε και τις τρομερές εκκαθαρίσεις της δεκαετίας του '30, που η ηγεσία των μπολσεβίκων και όχι μόνο, «εκκαθαρίζεται» τόσο πολιτικά όσο και από τη ζωή, με τερατώδεις κατηγορίες με συνήγορο του καταγγέλλοντος γενικού εισαγγελέα της ΕΣΣΔ, Α. Ι. Βισίνσκι, το διπλωματικό εκπρόσωπο του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού στη Μόσχα, πρεσβευτή του Mr. Τζόζεφ Ντέιβις, τη μαρτυρία του όποιου το κείμενο της ΚΕ επικαλείται χωρίς κανένα ενδοιασμό, ακριβώς όπως την είχαν επικαλεστεί στο παρελθόν οι διώκτες της παλιάς φρουράς των μπολσεβίκων ηγετών. Αλλά ο καθένας καταλαβαίνει πως αυτή η μαρτυρία του εκπροσώπου του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού υπέρ των διωκτών και κατά των θυμάτων, σημαίνει πως δεν υπήρχε καλύτερο δώρο γι' αυτόν, από την εξόντωση, με χαλκευμένες κατηγορίες, της παλιάς φρουράς των μπολσεβίκων από τους θερμιδωριανούς γραφειοκράτες. Τα πράγματα μιλάνε από μόνα τους.
3. Δικτατορία του προλεταριάτου και Εργατική Δημοκρατία.
Ο Λένιν είχε πει πως η δικτατορία του Προλεταριάτου είναι συνώνυμη της Εργατικής Δημοκρατίας, που θα πρέπει να είναι 1.000 φορές ανώτερη και από την πιο τέλεια αστική δημοκρατία.
Η δικτατορία του προλεταριάτου δεν είναι τίποτε άλλο από την ένοπλη άμυνα της εργατικής τάξης όταν πάρει την εξουσία, προκειμένου να τη διατηρήσει.
Κράτος ίσον σώματα ενόπλων, λέει ο Ενγκελς. Κι ακόμα, κράτος ίσον μια μορφή βίας. Ετσι και το εργατικό κράτος για να είναι τέτοιο, χρησιμοποιεί την ένοπλη βία της επαναστατικής εργατικής τάξης και του λαού, ενάντια στους εχθρούς του. Διαφορετικά δεν μπορεί να υπάρξει. Τηρουμένων των αναλογιών, αναφέρω ένα ιστορικό παράδειγμα αν και σε άλλα επίπεδα. Η μεγάλη αστική Γαλλική Επανάσταση του 1789 υπήρξε άτεγκτη και σκληρή απέναντι στο παλάτι, στους άρχοντες, στην αριστοκρατία, στον κλήρο. Ομως έτσι και μόνον έτσι συντέλεσε στο να περάσει η ανθρωπότητα από το μεσαίωνα στη νέα εποχή.
Αντίθετα, η γερμανική αστική επανάσταση του 1848 συμβιβάστηκε από την αρχή, σ' όλους τους τομείς με το παλιό καθεστώς, έτσι που ο Ενγκελς στον πρόλογο του μνημειώδους έργου του «Ο Πόλεμος των χωρικών στη Γερμανία», να χαρακτηρίζει τη γερμανική αστική τάξη ως την πιο άνανδρη αστική τάξη του κόσμου και η Ρόζα Λούξεμπουργκ, στο τελευταίο άρθρο της, λίγες μέρες πριν τη δολοφονήσουν, με τον τίτλο «Τάξη επικρατεί στο Βερολίνο», να λέει πως «οι αθλιότητες της γερμανικής επανάστασης του Μάρτη του 1848 είναι σα μια σιδερένια σφαίρα στα πόδια όλης της κατοπινής γερμανικής ιστορικής εξέλιξης. Επιδράσανε πάνω σ' όλη την επίσημη ιστορία της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας και διαμέσου της σε όλες τις πρόσφατες περιπέτειες της γερμανικής επανάστασης - ακόμα και στη χτεσινή δραματική κρίση».
Και ρωτάμε: Ανάμεσα σ' αυτές τις δυο αστικές επαναστάσεις, τη μια βίαιη και σκληρή και την άλλη ήπια και συμβιβασμένη, πια είναι η δημοκρατική; Μα φυσικά η πρώτη.
Οι ναπολεόντειοι πόλεμοι θεωρούνται ιστορικά προοδευτικοί γιατί, παρά τον κατακτητικό χαρακτήρα τους, συντελέσανε σε εξεγέρσεις των ευρωπαϊκών λαών κατά της φεουδαρχίας.
Το ότι το σύστημα της διευθυνόμενης οικονομίας είχε φθάσει μέχρι το Βερολίνο, αποτελούσε τεράστια κατάκτηση για το ανθρώπινο γένος.
Ομως, η κομματική και κρατική γραφειοκρατία, αρπακτική στην κυριολεξία κάστα που είχε κατορθώσει να απολιτικοποιήσει τους εργαζόμενους και όλη την κοινωνία και να τους στρέψει ενάντια στα ανώτερα ιδεώδη της ανθρωπότητας που είναι ο σοσιαλισμός και ο κομμουνισμός, ιδανικά που οι εργαζόμενοι είναι οι ιστορικοί τους φορείς, υπονομεύοντάς τα από τα μέσα.
Αυτή η γραφειοκρατική κάστα μετέτρεψε τον μαρξισμό από επιστημονική - επαναστατική κοσμοθεωρία σε κρατική θρησκεία καταντώντας τον αγοραίο, έτσι που να μην προκαλεί κανένα ενδιαφέρον στις νέες γενιές αυτών των χωρών.
Είναι αυτή (κομματικά, κρατικά και διευθυντικά στελέχη), που μετά το 1924 έπαιρναν τη μερίδα του λέοντος από τη σοσιαλιστική παραγωγή και που από το 1932 είχε γραφτεί για αυτά, πως αν οι εργαζόμενοι δεν τους βάλουν στη θέση τους, αυτοί θα ιδιοποιηθούν και τα μέσα παραγωγής, όπως τελικά έγινε.
Αυτοί είναι σήμερα οι νέοι ολιγάρχες, όλοι από τον κομματικό, κυβερνητικό και κρατικό μηχανισμό και τις μυστικές υπηρεσίες, που άρπαξαν και ιδιοποιήθηκαν τη δημόσια περιουσία των εργατικών κρατών. Με αυτή την έννοια ο Γκορμπατσόφ είναι ο τελευταίος των Μοϊκανών αυτής της μακράς αρνητικής εξέλιξης.
Αλλά, όπως έγραψε και κάποιος άλλος, «αν υπάρχει ελπίδα, αυτή βρίσκεται στους προλετάριους».
Βαγγέλης Σακκάτος
Συγγραφέας
Ριζοσπάστης - 13 Φεβρουαρίου 2009
