Το Κόμμα μας κάνει ένα τεράστιο βήμα με τη συζήτηση που ανοίγει στο Συνέδριο για το σοσιαλισμό. Οι Θέσεις της ΚΕ αποτελούν σοβαρή επεξεργασία στηριγμένη γερά στο μαρξισμό - λενινισμό. Βαθαίνουν στη θεωρία, είναι συνέχεια της πανελλαδικής συνδιάσκεψης του 1995 (μην τις ξεχνάμε), επεξεργάζονται το Πρόγραμμα του Κόμματος. Γι' αυτό το λόγο θα μας δώσουν ώθηση και θα συμβάλουν καθοριστικά στην ισχυροποίηση του Κόμματος.
Σωστά συζητιέται στο Συνέδριο. Δεν είναι ένα οποιοδήποτε θεωρητικό ζήτημα για «φιλολογική» συζήτηση ειδικών που αφορά το μακρινό μέλλον. Ο σοσιαλισμός είναι η στρατηγική του Κόμματος. Είναι ζήτημα του σήμερα, η μόνη απάντηση στην καπιταλιστική βαρβαρότητα. Οι θέσεις της ΚΕ για το σοσιαλισμό είναι αναπόσπαστες από τις Θέσεις για το πρώτο θέμα γιατί η στρατηγική είναι αναπόσπαστη από το τι κόμμα θέλουμε, τι σημαίνει ισχυρό ΚΚΕ, τη δράση και την τακτική του στο λαϊκό κίνημα. Στην ουσία όποιος έχει αμφιβολίες για τις θέσεις για το σοσιαλισμό, έχει και αμφιβολίες για τις Θέσεις στο 1ο θέμα.
Να σταθούμε σε ορισμένα ζητήματα:
α) Ο σοσιαλισμός είναι ανώριμος κομμουνισμός, υπάρχει ακόμα το «παλιό» μέσα στο «καινούριο». Οι Θέσεις σε όλο το κεφάλαιο Β εξηγούν πεντακάθαρα και για τις εμπορευματικές σχέσεις και για την κατανομή της εργασίας, αλλά και το ποιος είναι ο βασικός νόμος του κομμουνιστικού τρόπου παραγωγής: Παραγωγή για τη διευρυμένη ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών στη βάση της σχεδιασμένης ανάπτυξης των κοινωνικοποιημένων μέσων παραγωγής.
Το ζήτημα λοιπόν δεν είναι αν θα υπάρχουν στον ένα ή στον άλλο βαθμό (ή και καθόλου) εμπορευματικές σχέσεις με οποιαδήποτε μορφή, αλλά το πώς σχεδιασμένα θα δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για να εξαλειφθούν. Κι αυτό απαιτεί επαναστατική πολιτική από το ΚΚ. Από αυτή τη σκοπιά, σωστά κρίνουμε την πορεία οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ και στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες.
Απόψεις που λίγο πολύ δέχονται σαν «αντικειμενική» την ύπαρξη των εμπορευματικών σχέσεων, μάλλον, έχουν τη λογική των «μεταβατικών» σταδίων που καταλήγουν στο συμβιβασμό με αυτές, χρησιμοποιώντας τη δικαιολογία του «αντικειμενικού». Τι σχέση έχουν, όμως, αυτά με τις αποφάσεις του ΚΚΣΕ τη δεκαετία του '30; Καμία! Γιατί το μπολσεβίκικο κόμμα δούλευε επαναστατικά για να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις, ώστε να κυριαρχήσει ο κομμουνιστικός τρόπος παραγωγής σε όλες τις σφαίρες της ζωής.
Τι σχέση έχουν οι θέσεις της ΚΕ που κριτικάρουν συγκεκριμένες αποφάσεις, κυρίως από το 20ό Συνέδριο σαν οπορτουνιστική στροφή, με την εκτίμηση ότι δεν ήταν σοσιαλισμός μετά το 1956; Απολύτως καμιά. Απλά ορισμένοι αμφισβητούν ότι ήταν σοσιαλισμός, αλλά θεωρούν ότι ήταν κάποιο «μεταβατικό» ή κάποιο είδος εκμεταλλευτικού καθεστώτος κρύβοντας τη δική τους θέση για το σοσιαλισμό παραδεχόμενοι οπορτουνιστικές απόψεις.
Στις θέσεις 5,6,7,8 αναπτύσσεται διεξοδικά το ζήτημα της κατανομής του προϊόντος και της διάθεσης της εργατικής δύναμης. Η εργατική δύναμη παύει να είναι εμπόρευμα. Κατά συνέπεια, δεν μπορούμε να σκεφτόμαστε την κατανομή της με όρους καπιταλισμού και με όρους «αξίας» και αγοράς. Στη σελ. 9 γίνεται συγκεκριμένη αναφορά δίνοντας τη σωστή διάσταση. Πού κολλούν, λοιπόν, τα μπερδέματα για το μισθό και τις διαφοροποιήσεις; Εκτός αν νομίζουμε ότι θα πρέπει να διατηρηθούν οι αντιθέσεις «πνευματικής - χειρωνακτικής» εργασίας, ειδικευμένης - ανειδίκευτης. Αλλο είναι το ζήτημα αν κληρονομούνται κι άλλο το πώς σχεδιασμένα θα εξαλείφονται. Εκτός αν θεωρούμε ότι οι «ειδικοί» πρέπει να έχουν και «ειδική» θέση στην παραγωγή και να εργάζονται για να συσσωρεύσουν χρήμα. Στο σοσιαλισμό, τον επιστήμονα τον δημιουργεί η κοινωνία για να την υπηρετεί!
Στην ουσία, όποιος περιορίζει τα ζητήματα της κατανομής στο «μισθό» αμφισβητεί και τον προσανατολισμό για την προτεραιότητα στην παραγωγή μέσων παραγωγής που θα ενισχύσουν το βάθεμα των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής και την ανάπτυξη της κομμουνιστικής κοινωνίας. Στην ουσία συμφωνεί να πραγματοποιείται η παραγωγή με εμπορευματικούς όρους.
Οι Θέσεις, επίσης, σωστά τονίζουν το ζήτημα της κοινωνικοποίησης της γης. Θέτουν στη σωστή του διάσταση το ζήτημα του παραγωγικού συνεταιρισμού. Παίρνουν υπόψιν τις τάσεις και τις εξελίξεις στην αγροτική οικονομία που δεν είναι ίδιες ούτε καν με πριν 15 χρόνια. Η ουσία της παραγωγής θα πρέπει να είναι: Η κοινωνία θα παρέχει σχεδιασμένα μέσα παραγωγής και η αγροτική παραγωγή θα πραγματοποιείται για την ικανοποίηση των διατροφικών αναγκών και άλλων παραγωγικών αναγκών. Οχι παραγωγή για κέρδος και αγορά στη γη. Μήπως η θέση αυτή δεν παίρνει υπόψιν την πείρα της ΕΣΣΔ;
Μεταξύ άλλων, όταν συζητάμε για τα κολχόζ στην ΕΣΣΔ και την ανάπτυξή τους δε θα πρέπει να μας διαφεύγει ότι σε άλλη οικονομική βάση λειτουργούσαν τα κολχόζ μέχρι το 1958 και σε άλλη αργότερα που τους εκχωρούν την ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, μέσα που δημιούργησε ο κοινωνικοποιημένος τομέας. Αυτό ας το πάρουμε υπόψιν για να κατανοήσουμε τα προβλήματα στο σχεδιασμό και γιατί αδυνάτισε. Παρόμοια στη βιομηχανία μπαίνει ο παράγοντας «κέρδος» ως βασικό κριτήριο. Να σε ποια οικονομική βάση δημιουργήθηκαν οι δυνάμεις που είχαν συμφέρον αργότερα από την παλινόρθωση του καπιταλισμού.
β) Ο σοσιαλισμός είναι ανώριμος κομμουνισμός. Η ταξική πάλη οξύνεται - δεν αμβλύνεται - σε όλα τα επίπεδα. Η εργατική τάξη πλέον έχει την εξουσία, δημιουργεί τη δικτατορία του προλεταριάτου πραγματοποιώντας τη συμμαχία με τους αυτοαπασχολούμενους της πόλης και του χωριού. Δικτατορία του προλεταριάτου, δηλαδή η σοσιαλιστική δημοκρατία, σημαίνει διαπάλη, καταστολή, σύγκρουση με το «παλιό», την αντεπανάσταση και τον ιμπεριαλισμό. Η δομή της βασίζεται στο δημοκρατικό συγκεντρωτισμό (όπως και συνολικά της σοσιαλιστικής κοινωνίας), μοναδική προϋπόθεση για να εξασφαλίζεται ενιαία η σοσιαλιστική ανάπτυξη με την ενεργή συμμετοχή των μαζών. Ποιος, λοιπόν, θα νιώθει «ανελεύθερος» ή «καταπιεσμένος»; Μα μόνο αυτός που σαμποτάρει το σοσιαλισμό - κομμουνισμό ή αυτός που κοιτάει μόνο το ατομικό του συμφέρον. Η σοσιαλιστική δημοκρατία δεν είναι «λέσχη» συζητήσεων που από κοινού θα συμμετέχουν ο εργάτης με τον αστό, ο κομμουνιστής με τον αντεπαναστάτη, ο επαναστάτης με τον οπορτουνιστή και θα μιλούν για το «μέλλον» του σοσιαλισμού. Εκτός αν κάποιοι θεωρούν ότι «δημοκρατία» είναι «να γράφουν στα παλιά τους τα παπούτσια» τις συλλογικές αποφάσεις και να έχουν την «ελευθερία» να επιβάλλουν τις απόψεις τους γιατί είναι «δήθεν» ειδικοί και «παλιοί κομμουνιστές». Η πείρα της ΕΣΣΔ επιβεβαιώνει με τον καλύτερο τρόπο αυτά που έγραψαν Μαρξ, Ενγκελς και ο Λένιν για τη δικτατορία του προλεταριάτου και την «ελευθερία».
Για τους παραπάνω λόγους, ο ρόλος του κόμματος είναι καθοριστικός. Χωρίς την ύπαρξη ενός ισχυρού ΚΚ στην εξουσία με ατσαλένια πειθαρχία και ισχυρούς δεσμούς με την εργατική τάξη που θα καθοδηγεί, θα οργανώνει, θα διαπαιδαγωγεί και θα αναπτύσσει στο έπακρο την ιδεολογική - πολιτική διαπάλη, η εργατική τάξη δε θα μπορεί να διατηρήσει την εξουσία της οικοδομώντας το σοσιαλισμό. Γι' αυτό το λόγο το ΚΚ πρέπει να είναι «ένα βήμα μπροστά» να μελετά τις τάσεις, να δίνει κατευθύνσεις. Διαφορετικά δε θα λειτουργεί σωστά ούτε ο κεντρικός σχεδιασμός και πιο εύκολα θα βρίσκουν έδαφος οπορτουνιστικές, μικροαστικές αντιλήψεις που θα βασίζονται στις αντιθέσεις, ειδικά όσο θα υπάρχουν ακόμα εμπορευματικές σχέσεις. Το κείμενο για το σοσιαλισμό είναι καρπός σοβαρής μελέτης. Ο καθένας από εμάς να προβληματιστεί κατά πόσο «σκύβουμε» σοβαρά να μελετήσουμε την κοσμοθεωρία μας και τις εξελίξεις. Πολύ περισσότερο να αποφεύγουμε τον εκλεκτισμό από τα έργα του Μαρξ, του Λένιν, ακόμα και του Στάλιν, χρησιμοποιώντας τσιτάτα για να δώσουμε κύρος στις απόψεις μας, αλλά στο τέλος να τους διαστρεβλώνουμε. Δεν τους αξίζει να «μετατρέπονται» με ένα «μαγικό ραβδάκι» σε Κάουτσκι, Τρότσκι, Μάο και άλλους σύγχρονους οπορτουνιστές «αστέρες».
Χρήστος Αγγελόπουλος
Μέλος ΕΠ Πελοποννήσου και της ΝΕ Αχαΐας
Ριζοσπάστης - 12 Φεβρουαρίου 2009
