Γενικά λέμε πως ο σοσιαλισμός είναι κυρίως το σύστημα της κοινωνικής ιδιοκτησίας των μεγάλων μέσων παραγωγής και συναλλαγής που στοχεύει παράλληλα στην τελική μετάβασή του, τον κομμουνισμό. Ο Μαρξ και ο Ενγκελς σε όλο τους το έργο τοποθετούνται πάντα σε μια αναπτυξιακή πορεία, τη συνεχή χειραφέτηση του ατόμου από κάθε είδους χειραγώγηση και την απελευθέρωσή του από κάθε είδους αλλοτρίωση. Μέσα σ' ένα συνεχές υπαρκτό κίνημα που υπερβαίνει (ανατρέπει) την τάξη των πραγμάτων και την ανακάλυψη της φιλοσοφικής αρχής, τη διαλεκτική του υλισμού.
Η κοινωνική ιδιοκτησία των μεγάλων μέσων παραγωγής... ως ένα ολοκληρωμένο μέσο χειραφέτησης είναι αδύνατη χωρίς την υπέρβαση (κατάργηση) της αγοράς και της καπιταλιστικής μισθωτής εργασίας, χωρίς την πλήρη ανάπτυξη των ατόμων, χωρίς τη φθορά (κατάργηση) του κράτους. (στο σύνολο περίπου 14 αρχές σε μια διαλεκτική σχέση αλληλεξάρτησης).
Με τον υπαρκτό σοσιαλισμό οι προσδοκίες του σοσιαλισμού - κομμουνισμού περιορίστηκαν σε μια απλουστευμένη μορφή, την κοινωνική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και συναλλαγής. Ο σοσιαλισμός παγιώθηκε ως τελειωμένη μορφή και καταστρατηγήθηκε ο αρχικός σκοπός της επανάστασης και η καθημερινή στόχευση του κομμουνισμού.
Αυτό που εννοούσε ο Μαρξ όταν έγραψε για την ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και συναλλαγής από τους ελεύθερα συνεταιρισμένους παραγωγούς ήταν να είναι οι πραγματικοί ιδιοκτήτες και κυρίαρχοι των μέσων παραγωγής και εξουσίας οι εργάτες, συνεταιρισμένοι με τις αντικειμενικές κοινωνικές δυνάμεις (μέσα παραγωγής, γνώσης, διαχείρισης, εξουσίας, ελέγχου...).
Στον «υπαρκτό σοσιαλισμό» αυτή η ιδιοκτησία πήρε μια πρωτόγνωρη μορφή με την κατάσχεση των μέσων παραγωγής από το κράτος-κόμμα, τη γραφειοκρατία και τα επωφελούμενα στρώματα.
Αποκομμένος από τον κομμουνισμό αυτός ο σοσιαλισμός ήταν καταδικασμένος να οδηγήσει προς μια μεγαλύτερη κοινωνική αλλοτρίωση.
Ο σοσιαλισμός στην πρακτική και στη θεωρία του σταλινισμού παγιώθηκε σαν ένα σχήμα τελειωμένο, ενώ ο κομμουνισμός και το περιεχόμενο των απαιτήσεών του αναβάλλονταν επ' αόριστον σαν ένα «ιδεώδες». Ο σοσιαλισμός μετά τον Λένιν απέρριψε την επαναστατική του ουσία και αναπτύχθηκε κυρίως κόντρα στον κομμουνισμό και τις καθημερινές απαιτήσεις του. Ο Μαρξ έχει εξηγήσει τη διαφορά μεταξύ κατώτερου και ανώτερου σταδίου της αταξικής κοινωνίας. Δεν ονομάζει ποτέ την πρώτη «σοσιαλισμό» αλλά κατώτερη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας. Το μέλλον έχει μόνο μια ονομασία για τον ίδιο, κομμουνισμός. Πιστοί στον Μαρξ, δεν πρέπει ούτε στιγμή να ονομάσουμε αυτή την πρώτη φάση «σοσιαλισμό» παρά μόνο κατώτερο ή αρχικό στάδιο του κομμουνισμού. Σ' αυτό το μεταβατικό στάδιο θα πρέπει να είναι άμεσα στην ημερήσια διάταξη η φθορά (διάλυση) του αστικού κρατικού μηχανισμού, η προοπτική της κατάργησης του κράτους, σαν εργαλείο ταξικής καταπίεσης και η στόχευση του κομμουνισμού σε όλη του τη διάσταση.
Είναι κατώτερο αποκλειστικά και μόνο στις ικανοποιήσεις των απαιτήσεων, σε καμία περίπτωση όμως δεν πρέπει ν' αναβάλλεται η αναγκαιότητα υλοποίησής του.
Οσο σημαντική κι αν είναι η ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και συναλλαγής, οι άλλες μεταρρυθμίσεις σε καμία περίπτωση δε θα έπρεπε ν' αναβληθούν.
Στο μέρος ΙΙΙ του Μανιφέστου ο Μαρξ και ο Ενγκελς είναι ξεκάθαροι, ο σοσιαλισμός, ουτοπικός, υπαρκτός, επιστημονικός, με ελευθερία, με δημοκρατία, με οποιοδήποτε επίθετο σαν αρχική φάση του κομμουνισμού, είναι μια ολέθρια παρέκκλιση όχι μόνο στη θεωρία, αλλά και στην πράξη.
Ο λόγος του «επιστημονικού σοσιαλισμού» στον 20ό αιώνα έγινε μια τελετουργία για το κομμουνιστικό παγκόσμιο κίνημα, ο όρος σοσιαλισμός ταύτισε και στη συνέχεια αντικατέστησε τον κομμουνισμό. Προσδιόρισε την υποθετική «πρώτη φάση» σε φτωχεμένο περιεχόμενο, αλλάζοντας την έννοιά του και έστειλε τον κομμουνισμό σε επίπεδο του ιδεώδους, μία ερμηνεία τελείως ξένη για τον Μαρξ. Δεν είναι δυο διαφορετικές στιγμές στη μελλοντική κοινωνική μεταρρύθμιση αλλά δυο διαφορετικοί τρόποι επεξεργασίας. Ομως, στην ίδρυση των εργατικών κομμάτων ο όρος «σοσιαλισμός» κυριάρχησε.
Οταν ο Μαρξ γράφει την κριτική στο πρόγραμμα του GOTHA το ΣΔΚ το απέκρυψε 13 χρόνια μέχρι το 1888, μόλις δημοσιεύτηκε εξαφανίστηκε μαζί του κι η κομμουνιστική άποψη.
Το προγραμματικό αόριστο και ο πολιτικός κρατικισμός του σοσιαλισμού εκφράζουν την αντιπαλότητα κομμουνισμού - σοσιαλισμού.
Χρειαζόταν όμως να βάλουμε κάπου τον Μαρξ και τον Ενγκελς και τον κομμουνισμό που τότε χρησιμοποιούσαν σαν ισότιμο του σοσιαλισμού. Η θαυματουργή εφεύρεση να ονομάσουμε «σοσιαλισμό» στα γραπτά της κριτικής του GOTHA, αυτό που ονομάζεται κατώτερη φάση του κομμουνισμού. Ετσι γίνεται η σμίκρυνση στις διαστάσεις της σοσιαλδημοκρατίας και στέλνει στην ομίχλη την κομμουνιστική διάσταση που μεταβάλλεται αυτομάτως σε ανώτερη φάση του σοσιαλισμού και την προφανή επίλυση του Μαρξ ο σοσιαλισμός «υπαρκτός» και ο κομμουνισμός «ιδεώδες».
Ενα χονδροειδές τρικ ο επιστημονικός σοσιαλισμός, ένα μυστικό που δεν ήταν δυνατόν να ξεπεράσει τη θεωρητική αφέλεια.
Διαστρεβλώνοντας τα θεωρητικά γραπτά, τις δυο διαδοχικές φάσεις, σε δυο εναλλακτικές στοχεύσεις εις όφελος της πρώτης (σοσιαλισμού), επικαλούμενοι και παρανόμως τον Μαρξ, θυσιάζεται ο κομμουνισμός σε μια μη μαρξική εκδοχή της κοινωνικής μετατροπής. Αυτή η θέση όχι μόνο δεν ωθεί στον κομμουνισμό (αλλά) του γυρίζει την πλάτη στο σημαντικό θέμα του κράτους. Είναι μια γενική αναθεώρηση. Αυτός ο ιδεολογικο-πολιτικός χειρισμός υποθήκευσε το επαναστατικό μέλλον όλου του 20ού αιώνα, διότι ο Λένιν μόνο αντιλήφθηκε την αυταπάτη και αναζωπύρωσε την ιδέα του κομμουνισμού. Με τον Στάλιν και τον επιστημονικό σοσιαλισμό κυριάρχησε μια ψευδής αλήθεια στη σοβιετική οικοδόμηση.
Δημιουργήθηκαν οι συνθήκες για τη δημιουργία ενός πανίσχυρου κράτους μιας ατομικότητας κομματιασμένης και την κατάχρηση της κοινωνικής ευπιστίας.
Είναι ξεκάθαρο ότι αυτό που ηττήθηκε ιστορικά δεν είναι ο κομμουνισμός, εφόσον δεν ήρθε ποτέ στην ημερήσια διάταξη, αλλά ο σοσιαλισμός, η κρατική κατάσχεση και η αποϊδιωτικοποίηση των μέσων παραγωγής και συναλλαγής που η σοσιαλδημοκρατία είχε κάνει σημαία της. Η ήττα αυτή του σοσιαλισμού είναι αναλογική με αυτήν του σταλινισμού, αυτό είναι το ηθικό δίδαγμα του 20ού αιώνα.
Εδώ και ενάμιση αιώνα είχε γεννηθεί ένας μεγάλος σκοπός, «Η σοσιαλιστική επανάσταση».
Η μεγάλη αποτυχία αυτού του σκοπού μας έκανε να μπούμε σε μια άλλη εποχή. Ολα αυτά τα δεδομένα που έκαναν εφικτή αυτή την ενέργεια στο διάστημα του χρόνου μετατράπηκαν: τρόπος παραγωγής, η ταξική οικοδόμηση, οι πολιτικές λογικές, οι κοινωνικές πραγματικότητες, οι προσωπικές αιτιολογίες, η κατάσταση του κόσμου. Εκλεισε το συγκεκριμένο ιστορικό παράθυρο της επανάστασης του 1917 όπου οι αντικειμενικές συνθήκες έκαναν δυνατή μια συγκεκριμένη στρατηγική και όχι άλλες.
Απαμιάν Χάικ
ΚΟΒ Α. Ι. Ρέντη
Ριζοσπάστης - 5 Ιανουαρίου 2009
