1. Επιστημονικότητα. Ενας ορός που τον αναφέρουμε και γραφούμε πολύ συχνά για να υπογραμμίσουμε τις αναλύσεις μας, ή να περιγράψουμε τη μεθοδολογία μας. Μάλλον γιατί έτσι αποκτά κύρος αυτό που προτείνουμε, παρ' ότι μερικές φορές ξενίζει, π.χ. στη Θ. 10 για το σοσιαλισμό αναφέρεται ο επιστημονικός κομμουνισμός. Ομως, σκέφτομαι, ποσό επιστημονική μπορεί να είναι μια ανάλυση, όταν οι πηγές/αναφορές της είναι μόνο, η έστω κυρίως, οι «κλασικοί»; Οταν δε χρησιμοποιούμε τη (δοκιμασμένη επιστημονικά στην πράξη) μεθοδολογία τους για να χειριστούμε καινούρια δεδομένα και τις μεταξύ τους σχέσεις, που γεννά η ιστορική εξέλιξη, αλλά «μεταφέρουμε», σχεδόν αυτούσια, τα τότε δεδομένα στη σημερινή κατάσταση;
Ενα παράδειγμα. Υπάρχει πλήθος ερευνητικών εργασιών που προσπαθούν να συσχετίσουν το πώς τα γονίδιά μας ρυθμίζουν εγκεφαλικές διεργασίες που επηρεάζουν με τη σειρά τους κοινωνικές και πολιτικές συμπεριφορές, και πώς το περιβάλλον (με τη γενικότερη έννοια του ορού) επηρεάζει την όλη διαδικασία. Τέτοια γνώση δεν υπήρχε την εποχή των κλασικών. Πώς αντιμετωπίζουμε αυτό το ζήτημα, όταν μάλιστα μπορεί να γίνει αντικείμενο για προώθηση αντιδραστικών (δηλ. αντιεπιστημονικών) θεωριών, για την εξυπηρέτηση άλλων πολιτικών; Το πρόβλημα αποκτά ιδιαίτερη σπουδαιότητα όταν αναλογιστούμε ότι πραγματεύεται το κύριο θέμα για τον υποκειμενικό παράγοντα, δηλαδή την ανθρωπινή φύση.
Επομένως το να θεωρούμε ότι ο σοσιαλιστικός άνθρωπος θα δημιουργηθεί όταν παρέλθει η «μεταβατική περίοδος» που όμως δεν μπορεί (?!) να κρατήσει πολύ, αν δεν είναι άκρατος βολονταρισμός, τι είναι; Για να μην υπάρξουν παρεξηγήσεις, θέλω να διευκρινίσω ότι τα ζητήματα που έχουμε μπροστά μας είναι πολλά και διαπλεκόμενα, αλλά χρήζουν καθημερινής και άμεσης αντιμετώπισης (η καθημερινή πολιτική πάλη μας), αλλά απαιτούν ερευνά σε βάθος χρόνου για να αποδώσουν γνώσεις που να μπορεί το οργανωμένο κίνημα να ενσωματώσει δημιουργικά (διαλεκτικά) στην τακτική του. Το συγκεκριμένο όμως θέμα, δηλαδή το πώς επηρεάζεται η ανθρωπινή φύση, και στη συνέχεια η κοινωνική μας συνείδηση με δεδομένη «προϊστορία» που «κουβαλάει» το είδος μας, και με τις επιδράσεις του περίγυρου στη διαμόρφωσή της, που κυριαρχείται από αντιανθρώπινα «ιδανικά», είναι μεγάλης σημασίας και για τη λειτουργία του κόμματός μας, και για τη συγκρότηση του «μετώπου» και για τη διαμόρφωση των τακτικών επιλογών μας για τη μετάβαση στην αταξική κοινωνία. Πολύ περισσότερο που έχει αφεθεί ελεύθερο το τοπίο για ιδεαλιστικές προσεγγίσεις.
Ενδεικτικά αναφέρω ότι η ανάδειξη στελεχών, ο χρόνος παραμονής στην κομματική εξουσία (σε όλα τα επίπεδα), η σχέση γενικού - ειδικού στην ανάπτυξη των ιδιαίτερων ικανοτήτων του κάθε συντρόφου, με άλλα λόγια η καλύτερη δυνατή λειτουργία του κόμματος έτσι ώστε, σταδιακά, να αντικαθίστανται η καθηκοντολογία με την ενσυνείδητη προσφορά, η «τυφλή πίστη» με την τεκμηριωμένη αναγκαιότητα για το σοσιαλισμό, ο διαχωρισμός (στην πράξη) σε ηγεσίες και μέλη/μάζες με την ανύψωση των ικανοτήτων όλων και μετατροπή τους σε δυνητικούς ηγέτες, είναι αδήριτη ανάγκη που δε θα βασίζεται σε παραινέσεις και ευχολόγια αλλά σε επιστημονική γνώση των υποκείμενων και της λειτουργίας τους στην κοινωνία.
2. Κοινωνική ιδιοκτησία - κρατική ιδιοκτησία - κοινωνικοποίηση. Ποιες οι βασικές διαφορές; Μια είναι η κοινωνία στη μεταβατική περίοδο; Παλαιότερα, για να αντιδιαστείλει με μας τις προτάσεις του το ΠΑΚ-ΠΑΣΟΚ επέμενε στον προσδιορισμό «κοινωνικοποίηση», χωρίς να τον προσδιορίζει, σε αντίθεση με τον ορό «κρατικοποίηση» που χρησιμοποιούσαμε εμείς, με μοντέλο βεβαία το ιδιοκτησιακό καθεστώς που φαινόταν να υπάρχει στην ΕΣΣΔ.
3. Προσπάθεια οικοδόμησης σοσιαλισμού. Μήπως δεν έχουμε ακόμα όλα εκείνα τα δεδομένα για να καταλήξουμε σε συμπέρασμα, έστω και προσωρινό; Αναμφίβολα πολλά στοιχεία που αναφέρονται στις Θέσεις, αλλά και γενικότερα, καταδεικνύουν ότι επιχειρήθηκαν με επαναστατικό τρόπο βασικές οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές και μπήκαν οι βάσεις για τη, με μεθοδικότητα, μετάβαση από τη φεουδοκαπιταλιστική οργάνωση της κοινωνίας στη σοσιαλιστική. Πρωτόγνωρες οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις, αλλά και πραγματικά «ανθρωπινά» δικαιώματα κατακτήθηκαν στις χώρες οικοδόμησης του σοσιαλισμού και αποτέλεσαν την κινητήρια δύναμη και εμψύχωση για τις καταπιεζόμενες τάξεις και λαούς σε ολόκληρο τον πλανήτη. Ομως, ταυτόχρονα, η συνέχιση της ταξικής πάλης με ιδιόμορφα μέσα και η κομματική διαπάλη στην κορυφή, χωρίς ουσιαστική συμμετοχή της τεράστιας πλειοψηφίας των κομματικών μελών στις αποφάσεις, προδιέγραψε τη θλιβερή κατάληξη, αφού είχε πια απλωθεί η απάθεια, η αμετοχή, η αίσθηση της αδυναμίας επηρεασμού στην τεράστια πλειοψηφία του λαού, συμπεριλαμβανομένων και των μελών των ΚΚ.
Οι Θέσεις περιγραφούν ορισμένα προβλήματα/ λάθη/ γραφειοκρατικές υπερβολές/ αντανάκλαση αντισοσιαλιστικών συμφερόντων μέσα στο ΚΚΣΕ/ αδυναμίες του επαναστατικού ρεύματος/ ανεπάρκειες, κλπ. αλλά ελάχιστα αντιμετωπίζουν την εξήγηση εμφάνισης αυτών των φαινομένων. Και αυτό είναι λογικό! Λείπουν στοιχεία, και, τελικά, χωρίς την ενδελεχή εξέταση του υποκειμενικού παράγοντα (ειδικά στη δομή/ λειτουργία του ΚΚ), δύσκολα θα κατανοήσουμε την πραγματικότητα.
4. Αντί επιλόγου. Με όποιον τρόπο και να αναγνώσουμε τις Θέσεις, όσα και όποια ιστορικά κείμενα/ αναλύσεις πάρουμε, υπόψη μας το τελικό συμπέρασμα είναι ότι η αναγκαιότητα για το σοσιαλισμό είναι και ώριμη και επίκαιρη παρά ποτέ! Οι προηγούμενοι ιστορικοί κοινωνικοί σχηματισμοί, και ο σημερινός, εδράζονται σε εκμεταλλευτικές σχέσεις της εκάστοτε (ολιγάριθμης) άρχουσας τάξης και της τεράστιας πλειοψηφίας των λαών. Η (από καταβολής κόσμου) βιολογική εξέλιξη και η (πιο πρόσφατη) κοινωνική εξέλιξη έχουν δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για το τέλος της ιστορίας των εκμεταλλευτριών τάξεων και τη δύσκολη προσπάθεια προς τον κομμουνισμό. Δύσκολη, όχι μονό γιατί η άρχουσα τάξη θα πολεμήσει με όλα τα μέσα για να αποφύγει ή/και να επιβραδύνει τις εξελίξεις αυτές, αλλά και γιατί οι βιολογικές / κοινωνικές «εγγραφές» στην ανθρωπινή φύση απαιτούν και προσπάθεια και χρόνο για τη μετεξέλιξή της έτσι που να ωριμάσουν και οι υποκειμενικές συνθήκες για το οικοδόμημα της ελευθερίας, την κομμουνιστική κοινωνία. Ας μη μας απογοητεύουν λοιπόν οι δυσκολίες και αποτυχίες πολλών επαναστατικών εγχειρημάτων (από την παρισινή κομμούνα μέχρι την κατάληξη της μπολσεβίκικης επανάστασης, τη διολίσθηση(?) της κινέζικης επανάστασης, ή οι δυσκολίες της κουβανέζικης προσπάθειας για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού). Η κριτική υπεράσπιση/ αλληλεγγύη να συνοδεύεται με νηφάλιες εκτιμήσεις και με την καθημερινή ταξική πάλη με όλες τις μορφές και εξειδικεύσεις της. Η ζυγιασμένη σύνδεση της καθημερινής πρακτικής δουλειάς με την καθημερινή επιστημονική - ιδεολογική δουλειά είναι θεμελιακό ζήτημα για να προσεχτεί ώστε ούτε να βαλτώσουμε, ούτε να ξεφύγει η «πρωτοπορία». Ενα δύο βήματα μπρος, ένα δύο βήματα πίσω, κοιτάζοντας, προχωρώντας μπροστά.
Γιάννης Μισιρλής
Πάτρα
Ριζοσπάστης - 6 Φεβρουαρίου 2009
