Υπάρχουν δύο αναμφισβήτητα γεγονότα που από μόνα τους επιβεβαιώνουν ότι πολύ σωστά κάνουν οι Θέσεις για το σοσιαλισμό που επιχειρούν σε βάθος διερεύνηση και καθορισμό των αιτιών της αντεπανάστασης, ενώ αφήνουν και ανοιχτά θέματα για ακόμα βαθύτερη διερεύνηση. Αυτά τα αναμφισβήτητα γεγονότα είναι η μη προβολή και της παραμικρής αντίστασης το 1989-1991 στην προέλαση της αντεπανάστασης και δεύτερο η απίστευτη κρίση του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος. Και μόνο αυτά μας δείχνουν ότι η οπορτουνιστική παρέκκλιση βρισκόταν πολύ πίσω στο χρόνο μέχρι να εξελιχθεί σε συνειδητή προδοσία.
Επομένως, είναι άλλο πράγμα να αναδείχνουμε - και πολύ σωστά κάνουμε - τη μεγάλη προσφορά του σοσιαλισμού του 20ού αιώνα και άλλο να αναδείχνεται αυτή η προσφορά ως ένα είδος «ναι μεν, αλλά», όπως γίνεται από συντρόφους στον προσυνεδριακό διάλογο. Αυτή η αντιμετώπιση σημαίνει αδυναμία να βγουν ουσιώδη συμπεράσματα.
Για παράδειγμα, υποστηρίζεται ότι όλα άρχισαν «μέχρι και την εμφάνιση της ψευτοπερεστρόικα» και ότι ο κεντρικός σχεδιασμός λειτουργούσε. Δε νομίζω ότι μπορούσε να υπάρχει και γνήσια «περεστρόικα», ωστόσο μένει να εξηγηθεί το πώς γεννήθηκε αυτή; Ποια κοινωνικά, πολιτικά και ιδεολογικά αίτια έκαναν δυνατή τη μεταπήδηση στο στρατόπεδο της αντεπανάστασης χιλιάδων και χιλιάδων κομματικών στελεχών του σοσιαλιστικού κράτους και των καθοδηγητικών οργάνων; Απάντηση σε αυτό δεν έχει δοθεί στη σχετική αρθρογραφία που υποστηρίζει ότι το κακό άρχισε το 1985-1986, ενώ κλείνει και τα μάτια στο θέμα των ολοφάνερων παραβιάσεων του κεντρικού σχεδιασμού, υποστηρίζοντας ότι λειτούργησε, αν και συνεχώς αποδυναμωνόταν.
Οι Θέσεις ανατρέχουν στο μακρινό παρελθόν, προσπαθώντας επίσης να διερευνήσουν τις πραγματικές αιτίες και όχι παίρνοντας ως αιτίες τις συνέπειες των αιτιών, όπως βλέπουμε να γίνεται σε σειρά άρθρων.
Στην πολιτική όλα κρίνονται εκ του αποτελέσματος, που μπορεί να φανεί στη ζωή μετά από 50, 60 ή 70 χρόνια, ενώ εμείς να νομίζουμε στο μεταξύ ότι ενδιάμεσα όλα βαδίζουν καλά ή σχεδόν καλά.
Ας πάρουμε έναν από τους 3 άξονες των Θέσεων, τη στρατηγική του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, πολλά χρόνια πριν φθάσουμε στην «περεστρόικα».
Επιβεβαιώθηκε η πολιτική του λεγόμενου «κοινοβουλευτικού περάσματος» στο σοσιαλισμό; Επιβεβαιώθηκε η πολιτική των αντιμονοπωλιακών κυβερνήσεων, που αποτελούσαν μία μορφή σταδίου; Η αρνητική πείρα της Χιλής, της Γαλλίας, της Ιταλίας και άλλων απαντά όχι.
Μπόρεσαν τα ΚΚ της Δυτικής Ευρώπης να διαμορφώσουν στρατηγική μετατροπής του ιμπεριαλιστικού πολέμου ή του απελευθερωτικού αγώνα 1941-1945 σε πάλη για την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας; Το αποτέλεσμα λέει όχι. Δε λέω αν νίκησαν σώνει και καλά, αλλά αν διαμόρφωσαν τέτοια στρατηγική. Δε διαμόρφωσαν, όπως δε διαμόρφωσαν και τα ΚΚ της Ανατολικής Ευρώπης. Στην επικράτηση της εργατικής εξουσίας εκεί βάρυνε ο ρόλος του Κόκκινου Στρατού. Και βάρυνε, όχι μόνο στον εσωτερικό συσχετισμό δυνάμεων, αλλά και ως διεθνές δέος που εμπόδιζε την ιμπεριαλιστική στρατιωτική επέμβαση.
Υπήρξε λαθεμένη εκτίμηση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων; Η εκτίμηση του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, ότι είχε καταλυθεί από τις ΗΠΑ η εθνική ανεξαρτησία της Βρετανίας, της Ιαπωνίας, της Ιταλίας κ.ά. ήταν λαθεμένη και αυτό επιβεβαιώθηκε. Διότι προφανώς και δεν υπήρξε κάποια σύγκρουση με τις ΗΠΑ, για να αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους... Ειδικά η Βρετανία, ήταν πάντα και είναι η φωνή των ΗΠΑ στην Ευρώπη.
Και τι αποτελέσματα έφερε η πρόταξη των «εθνικών ιδιομορφιών» που καταργούσε ή υποβάθμιζε τις γενικές νομοτέλειες της σοσιαλιστικής επανάστασης; Στην ουσία έφερε τη νεκρανάσταση του Μπουχάριν. Εφερε την αποκρυστάλλωση του «ευρωκομμουνισμού» και την ανάπτυξη της αστικής τάξης και του σοσιαλδημοκρατικού ρεύματος στην Πολωνία, στη Γιουγκοσλαβία, στην Ουγγαρία και αλλού. Από την άλλη, η ερμηνεία που δόθηκε στην ειρηνική συνύπαρξη από το 20ό Συνέδριο, που είχε όμως αρχικά διατυπωθεί σ' ένα βαθμό στο 19ο, δημιούργησε αυταπάτες, πέρα από τα άλλα αρνητικά αποτελέσματα που είχε.
Ενας σύντροφος έγραψε ότι τις Θέσεις της ΚΕ τις χαρακτηρίζει μια αυταρχική αντίληψη. Εκπλήσσεσαι αρχικά γι' αυτό, αλλά στη συνέχεια γίνεται αντιληπτό το σκεπτικό. Είναι εκείνο που συναντάς σε συζητήσεις για το σοσιαλισμό και που δείχνουν ότι η συνήθεια και η πίεση της αστικής ιδεολογίας είναι ισχυρή. Εννοώ ότι η σοσιαλιστική δημοκρατία σε σειρά θεμάτων αντιμετωπίζεται με κριτήρια της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Για παράδειγμα, ποια είναι τα θετικά στοιχεία της αστικής που θα κρατήσει η σοσιαλιστική και θα διευρύνει τα δημοκρατικά δικαιώματα και κατακτήσεις, όπως γράφτηκε; Ο γενικός χαρακτήρας των εκλογών και το δικαίωμα της προσωπικής ιδιοκτησίας που αποκτιέται με την εργασία, γράφτηκε.
Στα ζητήματα αυτά το Κόμμα μας έχει απαντήσει στις Θέσεις και στο Πρόγραμμά του. Επιγραμματικά θίγω ορισμένα ζητήματα της πάλης για το σοσιαλισμό και της αντίληψης για την οικοδόμηση, υπογραμμίζοντας ότι η σοσιαλιστική είναι ανώτερου τύπου δημοκρατία, πρωτόγνωρη και αντίστοιχη με την κορυφαία πράξη της επανάστασης: Την κοινωνικοποίηση των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής. Αρα του κεντρικού σχεδιασμού με εργατικό έλεγχο - διεύθυνση, που θα πει την εφαρμογή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού στο επίπεδο της κοινωνίας.
1. Το ΚΚΕ είναι το κόμμα της εργατικής τάξης και όχι γενικά του λαού. Του λαού είναι με την έννοια ότι η απελευθέρωση της εργατικής τάξης αποτελεί προϋπόθεση για την απελευθέρωση και των λαϊκών στρωμάτων. Αρα το ΚΚΕ αγωνίζεται και για αυτά τα στρώματα.
2. Την εξουσία της η εργατική τάξη δεν τη μοιράζεται με κανένα. Κατακτά τον ηγετικό ρόλο της στη συμμαχία, όπου οι σύμμαχοι βλέπουν σε αυτή την εξουσία την ικανοποίηση και των δικών τους συμφερόντων και τη στηρίζουν.
3. Το Αντιιμπεριαλιστικό Αντιμονοπωλιακό Δημοκρατικό Μέτωπο πάλης μπορεί να μην ξεκινά υποχρεωτικά ως επαναστατικό (έτσι το έχουμε στο Πρόγραμμα γι' αυτό και δε βάζουμε τη συμφωνία των συμμάχων δυνάμεων στην εργατική εξουσία ως όρο για το Μέτωπο), όμως το Μέτωπο στην πορεία επαναστατικοποιείται (επιδιώκουμε εμείς την επαναστατικοποίησή του) και θέτει το θέμα της σοσιαλιστικής εξουσίας ως μόνης απάντησης στη σημερινή, αφού ενδιάμεση δεν υπάρχει, αφού η επανάσταση θα είναι μια, η σοσιαλιστική.
Αν δε δούμε έτσι το ζήτημα, τότε θα αντιμετωπίζουμε το Μέτωπο διαστρεβλωμένα και ως μέσο για μια ενδιάμεση εξουσία, άρα από το παράθυρο θα βάζουμε τα στάδια. Που σημαίνει επιπλέον ότι θα πρέπει να επιδιώκουμε τη συμμαχία και αστικών δυνάμεων! Αυτό όμως έρχεται σε αντίθεση με το Πρόγραμμα, άρα και με τις Θέσεις για το σοσιαλισμό, αφού αυτά πηγαίνουν μαζί. Οδηγεί εκ των πραγμάτων σε πάλη για να γίνει ο καπιταλισμός φιλολαϊκός!...
Δύο ζητήματα ακόμα:
1. Είναι λάθος η θέση 36 ότι «μέτρο της ατομικής προσφοράς είναι ο χρόνος εργασίας»; Δεν είναι λάθος. Στο σοσιαλισμό η εργασία δεν έχει αξία, γιατί παύει να είναι εμπόρευμα. Αυτή εξάλλου είναι η πρώτη απόδειξη της ελευθερίας. Οπως έγραψε ο Ενγκελς, υπερασπίζοντας την ανάλυση του Μαρξ, ο χρόνος εργασίας του ενός δεν αξίζει περισσότερο από το χρόνο εργασίας του άλλου. «Εφόσον αυτό γίνει κατανοητό, δεν έχουν κανένα νόημα πια όλες οι προσπάθειες (...) ρύθμισης της μελλοντικής κατανομής των μέσων ύπαρξης σαν είδος ανώτερου μισθού εργασίας...». Η εργατική δύναμη δεν μπορεί να πληρώνεται στο σοσιαλισμό με βάση την αναγωγή της σύνθετης εργασίας στην απλή. Γιατί οι γνώσεις που διαθέτει ο ειδικευμένος αποκτήθηκαν με έξοδα της κοινωνίας. Βεβαίως στο σοσιαλισμό παίρνονται υπόψη κοινωνικά κριτήρια που αφορούν ειδικές κατηγορίες του πληθυσμού, όπως η εργαζόμενη μάνα, τα άτομα με αναπηρία, άλλα τμήματα των εργαζομένων.
Η άποψη ότι αυτή η θέση είναι ισοπεδωτική και θα οδηγήσει στη δυσαρέσκεια εργαζομένων και στην οκνηρία, δεν παίρνει καν υπόψη της το μεγάλο σταχανοβίτικο κίνημα, αυτή την εποποιία που έδειξε το δρόμο της κομμουνιστικής εργασίας και τη βάση διαπαιδαγώγησης των μαζών, το «τράβηγμά» τους στη συνειδητή δράση. Και τα αποτελέσματα που έφερε...
2. Το κλειδί των Θέσεων για το σοσιαλισμό συμπυκνωμένα βρίσκεται στο τέλος της Θέσης 5: «...η όποια καθυστέρηση και πολύ περισσότερο η υποχώρηση στην ανάπτυξη των κομμουνιστικών σχέσεων, οδηγεί στην όξυνση της αντίφασης παραγωγικών δυνάμεων - σχέσεων παραγωγής (...) υπάρχει αντικειμενική βάση που εμπεριέχει τη δυνατότητα υπό ορισμένες προϋποθέσεις κοινωνικές δυνάμεις να λειτουργήσουν ως δυνάμει φορείς των εκμεταλλευτικών σχέσεων...».
Αν αυτή η Θέση ανατραπεί, ουσιαστικά ανατρέπεται όλο το κείμενο. Ομως οι κομμουνίστριες και οι κομμουνιστές την αντιλαμβάνονται και την υπερψηφίζουν.
Μάκης Μαΐλης
Ριζοσπάστης - 8 Φεβρουαρίου 2009
