Αγαπητοί σύντροφοι,
Μελέτησα με προσοχή τις Θέσεις για το σοσιαλισμό. Δείχνουν σοβαρή προσπάθεια για κατανόηση των νομοτελειών οικοδόμησης και των αιτιών ανατροπής του.
Δίπλα στο παραπάνω θετικό στοιχείο, υπάρχουν και ελλείψεις (...).
1. Η θέση 4 αντιμετωπίζει το ζήτημα των «μεταβατικών» κοινωνιών, αλλά δεν παίρνει σαφή στάση για την Κίνα και το Βιετνάμ. Είναι σοσιαλιστικές ή όχι; (...) Αν αποκατασταθεί πλήρως ο καπιταλισμός, θα «χαρούμε» γιατί «έπεσαν οι μάσκες» (...);
2. Α) «Ο όρος "κατάρρευση" είναι λαθεμένος γιατί υποβαθμίζει την αντεπαναστατική δράση που κυριάρχησε εξαιτίας υποκειμενικών αδυναμιών...» (Θέση 9). Η άποψη αυτή αποτελεί διόρθωση προηγούμενης που έλεγε ότι «η "κατάρρευση" είναι λαθεμένος όρος γιατί υποβαθμίζει την αντεπαναστατική δράση των ΚΚ εξουσίας» (Ντοκουμέντα Συνδιάσκεψης 1995) (...).
Οι υποκειμενικές αδυναμίες των ΚΚ εξουσίας δεν ανατρέπουν μόνες τους το σοσιαλισμό. Το παν είναι η πίεση του ιμπεριαλισμού που εκμεταλλεύεται και ενίοτε δημιουργεί τα λάθη των ΚΚ προς όφελός του.
Β) Η παραπάνω άποψη να μην οδηγήσει σε αντιπάθεια του ρόλου του ΚΚ στη σοσιαλιστική οικοδόμηση (...). Το ΚΚ που καθοδηγεί την επανάσταση είναι το ίδιο ΚΚ που διευθύνει τη σοσιαλιστική οικοδόμηση και είναι χρήσιμο σ' αυτή (Θέση 21) (...).
3. Για τον Στάλιν: Οι Θέσεις θεωρούν ότι η περίοδος του Στάλιν συγκεντρώνει τα πυρά του ιμπεριαλισμού γιατί με συνέπεια δινόταν μια καθαρή πάλη ενάντια στον καπιταλισμό και διαμορφώθηκαν τα βασικά χαρακτηριστικά του σοσιαλισμού. Η υπεράσπιση αυτής της περιόδου είναι, ας πούμε, θεμελιώδες στοιχείο της ιδεολογίας μας.
Η εποχή του Στάλιν είχε και λάθη και παραλείψεις (...), λόγω των σύνθετων προβλημάτων της, και τον ίδιο τον Στάλιν πρωτοστάτη στην επίλυση τους και στην επαναφορά των κομμουνιστών στον ορθό δρόμο.
Αλλά δεν έγκειται μόνο στα παραπάνω η «σταλινολογία». «Σταλινισμός» πλέον θεωρείται η λενινιστική ανάγνωση του μαρξισμού, σε αντίθεση με άλλες (...), που η μόνη τους έγνοια είναι να αναδείξουν την αδυναμία ξεπεράσματος του καπιταλισμού (...).
Στο μαρξισμό - λενινισμό κάνουν επίθεση κι όχι μόνο στον Στάλιν και την εποχή του.
4. Για το 20ό Συνέδριο: Πιστεύω ότι στις αποφάσεις του δε βάρυναν μόνο η υποτίμηση του ιμπεριαλισμού, η κοινοτική αντίσταση και το χαμηλό ιδεολογικό επίπεδο.
Α) Να λάβουμε υπόψη το μεγάλο «βραχνά» του Κεντρικού Σχεδιασμού, την ποσότητα και ποιότητα της κατανάλωσης. Αυτό το πρόβλημα απασχολούσε τα στελέχη της Γκοσπλάν λόγω προκαπιταλιστικών επιβιώσεων της Ρωσίας και της οικονομικής καταστροφής λόγω δυο παγκόσμιων πολέμων. Η εντυπωσιακή άνοδος της σοβιετικής οικονομίας έδωσε την εντύπωση ότι μπορούσε να καλυφθεί αυτό το κενό. Μαζί με τις ιδεολογικές παρεκκλίσεις, δόθηκαν αυτές οι λαθεμένες κατευθύνσεις.
Β) Η «ειρηνική συνύπαρξη» δεν ήταν μόνο αποτέλεσμα της υποτίμησης του συσχετισμού δυνάμεων. Ηταν και αποτέλεσμα πίεσης στο ΚΚΣΕ από δυτικά ΚΚ. Αυτά τα ΚΚ (...) επιθυμούσαν τη συμπόρευση με τη σοσιαλδημοκρατία και πίεζαν το ΚΚΣΕ να την αποδεχτεί, τεκμηριώνοντάς τη θεωρητικά (...).
Οι κλασικοί του μαρξισμού επεξεργάστηκαν ζητήματα πολέμου και επανάστασης, αλλά δεν άφησαν παρακαταθήκες για αναπόφευκτη συνύπαρξη - αλληλεπίδραση καπιταλισμού - σοσιαλισμού. Η διαμόρφωση του διεθνούς σοσιαλιστικού συστήματος επέβαλε τη διαμόρφωση σχετικής τακτικής. Οι οπορτουνιστικές πιέσεις εντός - εκτός ΚΚΣΕ επέφεραν τη λαθεμένη γραμμή της «ειρηνικής συνύπαρξης».
Ωστόσο, η εξωτερική πολιτική της ΕΣΣΔ παρέμεινε διεθνιστική και μετά το 20ό Συνέδριο. Η ΕΣΣΔ απέφευγε και απέτρεπε τον πόλεμο, ενίοτε με υποχωρήσεις εις βάρος της, αλλά βοηθούσε τα εθνικοαπελευθερωτικά - αντιιμπεριαλιστικά κινήματα (...).
Οι αντιδράσεις ενάντια στην «ειρηνική συνύπαρξη» δεν ήταν από μαρξιστικές θέσεις, αλλά ως αποτέλεσμα εθνικιστικών παρεκκλίσεων που προϋπήρχαν (π.χ. Κίνα) και δε λήφθηκαν υπόψη, αφού εξελίχθηκαν σε ανοιχτό αντισοβιετισμό (...).
Η οπορτουνιστική γραμμή της «ειρηνικής συνύπαρξης» δεν ήταν μόνο αποτέλεσμα ευθύνης του 20ού Συνεδρίου, αλλά συνολικής πλάνης όλου του κομμουνιστικού κινήματος (...).
Γ) Η καταδίκη του «σταλινισμού» και της Θέσης για όξυνση της ταξικής πάλης ήταν αποτέλεσμα πίεσης των διοικητικών και οικονομικών στελεχών (...).
Και κάτι παραπάνω. Η «σταλινική» εποχή φόβιζε την καθοδήγηση, όχι μόνο λόγω αυστηρής κριτικής από κάτω, αλλά και λόγω κινδύνου άδικης εκκαθάρισης συνεπών στελεχών. (...) Η εκκαθάριση άφησε τα μακροχρόνια σημάδια της, αποκαλύπτοντας τις αδυναμίες της εξουσίας και ταυτόχρονα κλονίζοντάς την, ώσπου παρενέβη ο ίδιος ο Στάλιν για να τη σταματήσει (Λ. Μάρτενς, ο.π.). Το ενδεχόμενο μιας νέας, ακούσιας «μεγάλης εκκαθάρισης» φόβιζε και την καθοδήγηση και τη βάση του ΚΚΣΕ. Ετσι, αποδόθηκαν όλα τα προβλήματα σε έναν πεθαμένο για να αποφορτιστεί η ένταση, που για να εκτονωθεί ίσως στρεφόταν επί δικαίων και αδίκων (...).
5. Πιστεύω ότι η βασική αδυναμία των Θέσεων είναι η παρουσίαση της διαδικασίας της καπιταλιστικής παλινόρθωσης ως μονόπλευρα εξελικτικής διαδικασίας μετά το 20ό Συνέδριο, με πρότερο οπορτουνιστικό δόλο στα όρια της προδοσίας, χωρίς κανένας να προσπαθεί να τη σταματήσει.
Δεν ήταν αντίθετη μόνο η ομάδα Μαλένκοφ - Μολότοφ το 1957. Υπήρχαν αντίθετες προτάσεις και για τη μεταρρύθμιση του 1965 (...), και για τις οικονομικές κατευθύνσεις του 24ου Συνεδρίου (...), ενώ υπήρχαν και παράλληλες διορθώσεις (π.χ. κατάργηση των «Σοβναρχόζ» 1965). Από τις Θέσεις προκύπτει ότι υπήρξε μια ευθεία απ' το 20ό Συνέδριο ως την Περεστρόικα, όπου οι επίγονοι διέλυαν ό,τι έφτιαξαν οι προηγούμενοι, χωρίς να προσθέσουν τίποτα θετικό. Αξιζε να υπερασπιζόμαστε την ΕΣΣΔ εκείνα τα χρόνια που «εξελισσόταν» σε καπιταλιστική;
-- Το 25ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ (...) αναθεώρησε πολλά στοιχεία από την εξωτερική πολιτική του 20ού Συνεδρίου (Ντοκουμέντα Συνδιάσκεψης 1995).
Προβληματίστηκε από τις οικονομικές αποτυχίες του 24ου Συνεδρίου και έκανε νέες οικονομικές επεξεργασίες (...). Αλλο αν δεν πραγματοποιήθηκαν πλήρως και τι είδους ιδεολογική ζημιά είχε ήδη γίνει.
(...) Για τα παραπάνω βλ. «Ιστορία του ΚΚΣΕ», 1980.
-- Πιστεύω ότι η ΕΣΣΔ ξαναμπήκε από τη δεκαετία του 1970 στον ορθό δρόμο, με την περίοδο Αντρόποφ όχι ως απλή συνεπή παρένθεση, αλλά ως κορυφή των προσπαθειών, που συνεχίστηκαν και μετά, μέχρι την Περεστρόικα (...).
6. Για την Περεστρόικα: Οι Θέσεις την αντιμετωπίζουν ως αντεπαναστατική διαδικασία, αλλά δεν αναδεικνύουν τις αντιδράσεις εναντίον της. Υπήρξαν τέτοιες (...). Το 1991 σχηματίστηκε η «Επιτροπή Εκτάκτου Ανάγκης» από μέλη του ΠΓ και της κυβέρνησης για να σταματήσει την καπιταλιστική παλινόρθωση. Φάνηκε ότι ο σοσιαλισμός διαθέτει «αντισώματα» (...).
Παρά τα υποκειμενικά λάθη του ΚΚΣΕ, ο σοσιαλισμός δεν ανατρεπόταν. Η στιγμή της ανατροπής ήταν πολιτικοστρατιωτική ενέργεια του ιμπεριαλισμού. Και βρήκε αντίδραση, τόσο ποιοτικά («Επιτροπή...»), όσο και ποσοτικά (...). Επιβεβαιώθηκε όμως η μαρξιστική διαλεκτική. Το ότι οι μάζες δεν υπερασπίστηκαν δυναμικά το σοσιαλισμό οφείλεται στον αποπροσανατολισμό του «ειρηνικού περάσματος» του 20ού Συνεδρίου (...).
-- Οι οπισθοδρομήσεις στη βάση και το εποικοδόμημα ενός κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού επιδρούν αρνητικά, αλλά δεν τον ανατρέπουν από μόνες τους. Αυτό το κάνει ο αντίπαλος που εκμεταλλεύεται κι ενίοτε δημιουργεί την αδυναμία του υποκειμενικού παράγοντα. Γι' αυτό κι ο σοσιαλισμός δεν «κατέρρευσε» ούτε «ανατράπηκε». Τον ανέτρεψε ο ιμπεριαλισμός.
7. Για τη Θέση 30: Το ΚΚΕ ωρίμασε σε δύσκολες συνθήκες (...). Είχε περισσότερο ανάγκη την προβολή του οράματός του, που αντιπροσώπευε η ΕΣΣΔ.
Ενα μεγάλο μέρος του έζησε στην πολιτική προσφυγιά. Ωφελήθηκε σημαντικά από την ΕΣΣΔ (...).
Η δημιουργία του «ΚΚΕ Εσωτερικού» αύξησε τα φιλοσοβιετικά του αντανακλαστικά.
Η εναλλαγή διαφορετικών συνθηκών δράσης δε βοηθούσε το ΚΚΕ να επεξεργάζεται στρατηγική και τακτική. Ετσι, ζητούσε βοήθεια απ' το ΚΚΣΕ (...).
Δεν πιστεύω ότι το ΚΚΕ ήταν ανυποψίαστο, αφού μέχρι το 1968 οι «Εσωτερικοί» καλύπτονταν πίσω από τις Θέσεις του ΚΚΣΕ. Στη Μεταπολίτευση, τις ξαναχρησιμοποιούσαν για να σπεκουλάρουν εναντίον του (...).
Την περίοδο της Περεστρόικα εγκλωβίστηκε στο ΣΥΝ από μια αναθεωρητική κλίκα που αποφάσισε να πάρει το ΚΚΕ μαζί της. Και μόνο που η φράξια καλυπτόταν πίσω από τις θέσεις της Περεστρόικα, του έδωσε «σήμα» και δε διαχύθηκε στο ΣΥΝ (...).
Η Θέση 30 δε λέει αυτά, αλλά ότι «εξαπατηθήκαμε λόγω εξιδανίκευσης της ΕΣΣΔ...». Τελικά, ορθά το ΚΚΕ υπερασπιζόταν πάντοτε την ΕΣΣΔ και το ΚΚΣΕ;
Κώστας Τσιναρίδης
Ριζοσπάστης - 6 φεβρουαρίου 2009
