Η οικοδόμηση των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής εξελισσόταν σε συνθήκες σκληρής ταξικής πάλης. Οι μεγαλοκτηματίες, τσιφλικάδες που χάσανε τη δεσποτική και αλαζονική τους κυριαρχία στο χωριό, δε συμβιβάστηκαν ποτέ με την ήττα τους. Οργάνωναν στην ύπαιθρο ομάδες τρομοκρατίας, προωθούσαν στη χώρα παράνομα από το εξωτερικό πράκτορες με αποστολή να δολοφονούν και να καταστρέφουν τη λαϊκή και συνεταιριστική περιουσία. Ακτήμονες και μικρονοικοκυραίοι, υποταγμένοι στην κυριαρχία των τσιφλικάδων - κουλάκων, βρίσκονταν σε δίλημμα: Να μπουν ή να μην μπουν στο γεωργικό συνεταιρισμό. Δύσκολες μέρες για το φοβισμένο, τρομοκρατημένο και συναισθηματικά φορτισμένο μικρονοικοκύρη, δεμένο με τη γη και το ζεύγος.
Την ατμόσφαιρα στο χωριό δυσχέραιναν και οι λαθεμένες πρακτικές, κυρίως βιασύνη και υπερβολικός «ενθουσιασμός» στη συγκρότηση των γεωργικών συνεταιρισμών. Σε αυτή τη δύσκολη μεταβατική περίοδο της κολεκτιβοποίησης, η αγροτιά είχε τη συμπαράσταση και τη βοήθεια της εργατικής τάξης.
Η Τσεχοσλοβακία, ως βιομηχανική κυρίως χώρα, είχε μια μεγάλη, συνειδητοποιημένη, οργανωμένη και έμπειρη στους ταξικούς αγώνες εργατική τάξη. Βρέθηκε δίπλα στον αγρότη, στους πρώτους γεωργικούς συνεταιρισμούς με πολύπλευρη και άμεση βοήθεια. Στα χωράφια με τα τρακτέρ, με τις κομπίνες στα μηχανοστάσια και στα συνεργεία.
Αργότερα, όταν πια η κολεκτιβοποίηση της γεωργικής παραγωγής γενικεύτηκε, η συνεργασία και η στήριξη της εργατιάς στην αγροτιά συνεχίστηκε με το θεσμό πατρωνίας (λατιν.: patronus), όπου τα εργοστάσια αναλαμβάνανε την προστασία (πατρωνία) των ενδιαφερομένων γεωργικών συνεταιρισμών.
Με την κοινή προσπάθεια των συνεταιρισμένων αγροτών και της εργατικής τάξης, οικοδομήθηκε ισχυρή, αποτελεσματική, βιομηχανοποιημένη σοσιαλιστική γεωργική οικονομία, αυτάρκεια στην παραγωγή και διάθεση των βασικών γεωργικών προϊόντων.
Τα κρατικά αγροκτήματα μαζί με τους γεωργικούς συνεταιρισμούς αποτελούσαν τον κορμό της σοσιαλιστικής γεωργίας. Ηταν γεωργικές επιχειρήσεις βασισμένες στις αρχές της σοσιαλιστικής ιδιοκτησίας, απαλλαγμένες από την εκμετάλλευση ανθρώπων από άνθρωπο. Διαφέρανε μεταξύ τους στο βαθμό της σοσιαλιστικής ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής. Με την πάροδο του χρόνου και κυρίως με την ισχυροποίηση των Γ.Σ., άλλαξε ριζικά η ζωή των αγροτών. Εξαλείφθηκε η διαφορά μεταξύ πόλης και χωριού. Το συναίσθημα της ιδιοκτησίας στη γη (το χωραφάκι μου - η μιζέρια του) αντικαταστάθηκε με τη σοσιαλιστική συνείδηση, με το συναίσθημα της κοινής, κοινωνικής ιδιοκτησίας.
Τα κρατικά αγροκτήματα, οι γεωργικοί συνεταιρισμοί, οι μηχανο-τρακτορικοί σταθμοί, οι υπηρεσίες συγκέντρωσης και διάθεσης των γεωργικών προϊόντων αποτελούσαν μέρος της εθνικής οικονομίας και υπόκεινταν στον ενιαίο εθνικό οικονομικό σχεδιασμό.
Τα Κρατικά Αγροκτήματα (Κ.Α.)
Η δημιουργία τους είχε σαν κύριο σκοπό να γίνουν παράδειγμα, δείκτης των προτερημάτων της σοσιαλιστικής μεγαλοπαραγωγής. Αλλά στην πορεία τους επιβαρύνθηκαν και με άλλες υποχρεώσεις που δυσκολεύανε τον πρωταρχικό τους ρόλο.
Μεταπολεμική περίοδος. Η νέα λαϊκή εξουσία είχε να αντιμετωπίσει πολλά και σοβαρά υπαρξιακά προβλήματα του λαού. Τα Κρατικά Αγροκτήματα χρειάστηκε να συμβάλλουν με την αποκατάσταση υποβαθμισμένων εδαφών, στην αξιοποίηση γεωργικών εδαφών στις ορεινές και παραμεθόριες περιοχές με εδάφη μικρής παραγωγικής ικανότητας. Αναλαμβάνανε τη διαχείριση ή τη στήριξη γεωργικών συνεταιρισμών των ορεινών περιοχών.
Ετσι τα παραγωγικά αποτελέσματα για μεγάλο χρονικό διάστημα να είναι κατώτερα των αποτελεσμάτων των Γ.Σ. που καλλιεργούσαν σε εδάφη υψηλής παραγωγικής ικανότητας και σε ευνοϊκότερες εδαφολογικο-κλιματολογικές συνθήκες.
Μελλοντικά, τα Κ.Α. ανέλαβαν την παραγωγή και προμήθεια της γεωργίας με βελτιωμένες ποικιλίες σπόρων, τις εργαστηριακές αναλύσεις εδαφών, τη συγκρότηση υποδειγματικών Κ.Α. για την εκπαίδευση και πρακτική εξάσκηση των φοιτητών και σπουδαστών. Και τα Κ.Α. και οι Γ.Σ. εξελίχθηκαν σε σύγχρονες σοσιαλιστικές παραγωγικές μονάδες, επανδρωμένες με επιστημονικό και τεχνικό προσωπικό.
Οι Γεωργικοί Συνεταιρισμοί (Γ.Σ.)
Οι Γ.Σ. από το ξεκίνημά τους και μέχρι τη «βελούδινη» επανάσταση, ήταν στο στόχαστρο των σκοτεινών δυνάμεων της ηττημένης αστικής τάξης. Τους υπονομεύανε γιατί βλέπανε να εξελίσσονται (και τελικά εξελίχθηκαν) σε συνειδητοποιημένη δύναμη της σοσιαλιστικής συλλογικής εργασίας. Ιστορικά, στην πορεία τους πέρασαν από σημαντικές φάσεις εξέλιξης.
1) 1951 - 1953. Στη συγκρότηση των Γ.Σ. σημειώθηκαν παραβιάσεις, υπερβολές, λάθη, έλλειψη εμπειρίας, συναισθηματική φόρτιση, υπαρξιακά προβλήματα, δισταγμός, αστάθεια των ήδη συγκροτημένων Γ.Σ., υπονόμευση και εκφοβισμός του ταξικού αντιπάλου.
2) Αποτίμηση της κατάστασης, χαλάρωση και ευλυγισία με δυνατότητα αποχώρησης από το συνεταιρισμό (στους χάρτες του κτηματολογίου η αποτύπωση των αγροτεμαχίων του κάθε αγρότη). Μικρός αριθμός Γ.Σ. διαλύθηκε και αργότερα επαναδημιουργηθήκανε. Πρώτα θετικά, πειστικά αποτελέσματα της κολεκτιβοποίησης και οι Γ.Σ. είναι πια γενικευμένο γεγονός στην ύπαιθρο. Παραπέρα ισχυροποίηση των Γ.Σ. Μηχανοτεχνικός εξοπλισμός, στελέχωση με επιστημονικοτεχνικό προσωπικό, επιμορφωτικά, επαγγελματικά φροντιστήρια!
3) Ακολουθούν τα γεγονότα του 1968. Η αντεπανάσταση ελπίζει και αναμένει τη διάλυση των Γ.Σ. Εργάζεται για το σκοπό αυτό εντατικά, φανερά και ύπουλα. Ούτε ένας Γ.Σ. δε διαλύθηκε. Σ' αυτή την κρίσιμη ιστορική φάση, οι Γ.Σ. αναδείχτηκαν ως σημαντικός και σταθερός παράγοντας των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής.
4) Δεκαετία του '70 και του '80. Παραπέρα δυναμική εξέλιξη των Γ.Σ. και των Κ.Α. Δημιουργία αγροτοβιομηχανικών σοσιαλιστικών επιχειρήσεων και εξασφάλιση της αυτάρκειας της χώρας στα βασικά γεωργικά προϊόντα. Η ζωή στο χωριό δε θυμίζει πια τίποτα από την προηγούμενη, ταλαίπωρη ζωή του μικρονοικοκύρη. Πρακτικά και ουσιαστικά το συναίσθημα της ατομικής ιδιοκτησίας γης έχει χάσει τη σημασία του. Αντικαταστάθηκε με το συναίσθημα της κοινωνικοποιημένης σοσιαλιστικής ιδιοκτησίας.
Στη δεκαετία του '80 η Τσεχοσλοβακική Σοσιαλιστική Δημοκρατία βρισκόταν στην πρώτη θέση μεταξύ των σοσιαλιστικών χωρών και είχε αναγνωρίσιμη θέση μεταξύ των οικονομικά ανεπτυγμένων χωρών παγκοσμίως.
5) Το 1989 ήρθε για τα Κ.Α. και τους Γ.Σ. η καταστροφή. Προσπάθησαν να αντισταθούν. Πού όμως να αντέξουν τους εξοντωτικούς περιορισμούς, την αγριότητα, το φανατισμό της καπιταλιστικής εξουσίας. Το Υπουργείο Γεωργίας σαν αυτοσκοπό του είχε την αρπαγή των περιουσιών των γεωργικών σοσιαλιστικών επιχειρήσεων και το ξεπούλημα της γης.
Μηχανοτρακτορικοί σταθμοί
Ηταν σταθερό στήριγμα των Γ.Σ.. Οργανικά ήταν αυτόνομες γεωργικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνταν στα πλαίσια της ενιαίας κρατικής τεχνικής πολιτικής σε όλη την παραγωγική βάση της γεωργίας.
Κρατικές υπηρεσίες συγκέντρωσης και διάθεσης στην αγορά των γεωργικών προϊόντων.
Διαπραγματεύονταν με τα Κ.Α. και τους Γ.Σ. για τις δυνατότητες προσφοράς και εγγυημένης παραλαβής των γεωργικών προϊόντων.
Η Κεντρική Διεύθυνση του οικονομικού σχεδιασμού καθόριζε τις γενικές κατευθύνσεις κάλυψης των εθνικών αναγκών σε γεωργικά προϊόντα. Τα Κ.Α. και οι Γ.Σ. όταν και αφού εκπλήρωναν τις υποχρεώσεις τους προς την κοινωνία, είχαν τη δυνατότητα, την υπερπαραγωγή των κηπευτικών και φρούτων, να τα προσφέρουνε στη λαϊκή αγορά.
Μιχάλης Θεοδώρου
Λυκόβρυση Αττικής
Ριζοσπάστης - 18 Δεκεμβρίου 2008
