Στις θέσεις για το 18ο Συνέδριο γίνεται λόγος για διατήρηση της ενδιάμεσης θέσης του ελληνικού καπιταλισμού στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα. Με αφορμή αυτή τη θέση υπήρξαν κάποιες αντιρρήσεις για μη αναφορά της έννοιας «εξαρτημένης» ταυτόχρονα με το «ενδιάμεσης» στο χαρακτηρισμό της θέσης της χώρας μας.
Στο ιμπεριαλιστικό στάδιο η, πάντα υπαρκτή, ανισότιμη αλληλεξάρτηση μεταξύ των καπιταλιστικών χωρών αποκτά νέα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά. Δημιουργείται η λεγόμενη ιμπεριαλιστική αλυσίδα, της οποίας τους κρίκους αποτελούν οι ξεχωριστές χώρες. Η όξυνση και συσσώρευση των αντιθέσεων του συστήματος (εμφάνιση επαναστατικής κατάστασης) σε συνδυασμό με την ωριμότητα του υποκειμενικού παράγοντα θα δείξει σε ποιο κρίκο θα σπάσει η αλυσίδα και θα γίνει το πέρασμα στο σοσιαλισμό. Τα παραπάνω καθόλου δεν αναιρούν την προτεραιότητα της εσωτερικής ανάπτυξης του καπιταλισμού σε κάθε χώρα για το πέρασμα, να υπάρχει δηλαδή ένα επίπεδο ανάπτυξης του καπιταλισμού και της εργατικής τάξης (έστω και αδύνατο). Ο βαθμός ανάπτυξης κάθε καπιταλιστικής χώρας καθορίζει το τι θα κληρονομήσει η καινούρια σοσιαλιστική εξουσία, όχι αν θα είναι σοσιαλιστική. Με βάση τα παραπάνω η μελέτη των αντιθέσεων μεταξύ των «κρίκων» της ιμπεριαλιστικής πυραμίδας έχει σημασία για την επαναστατική αξιοποίησή τους.
Η οικονομική, πολιτική και στρατιωτική ισχύς καθορίζει τη θέση κάθε χώρας στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα, καθορίζει δηλαδή πόσο μετράει ο κάθε ληστής συγκριτικά με τους υπόλοιπους ληστές. Δεν καθορίζει ποιος είναι ληστής και ποιος όχι, μια άποψη, η οποία επηρέασε σε μεγάλο βαθμό το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα και οδήγησε πολλά ΚΚ σε σημαντικές στρατηγικές υποχωρήσεις, με πιο χαρακτηριστική τη συνεργασία με την «προοδευτική εθνική αστική τάξη». Η πιο πάνω αντίληψη συνδέεται αντικειμενικά με την ύπαρξη ενδιάμεσου ανάμεσα στον καπιταλισμό και το σοσιαλισμο-κομμουνισμό σταδίου.
Το Κόμμα μας, ξεκαθαρισμένο από τον οπορτουνιστικό συρφετό, έβαλε με το 15ο του Συνέδριο πλώρη για το ξεκαθάρισμα λαθεμένων αντιλήψεων σε ζητήματα τα οποία επηρέαζαν και τη στρατηγική του αντίληψη. Η συνθηματολογία του, οι αναλύσεις του, η τακτική του στο κίνημα ευθυγραμμίστηκαν με τη σωστή αντίληψή του στο βασικό, στο ζήτημα της εξουσίας για την οποία παλεύει, στο σοσιαλιστικό χαρακτήρα της επανάστασης στην Ελλάδα, στη λαϊκή εξουσία και λαϊκή οικονομία, τις οποίες το ίδιο κατανοεί αποκλειστικά σαν σοσιαλιστική εξουσία (δικτατορία του προλεταριάτου) και σοσιαλιστική οικονομία.
Η συνολική πολιτική του Κόμματος δείχνει ότι η έννοια της εξάρτησης, όπως αναφέρεται στο Πρόγραμμα του 15ου Συνεδρίου, δεν είναι ίδια με παλαιότερες αντιλήψεις. Δεν υποτιμά την ανάπτυξη και τη δύναμη της ελληνικής αστικής τάξης σαν διεθνή παίχτη. Αντίθετα, αναδεικνύει ότι καταρχήν ο εχθρός βρίσκεται μέσα στην ίδια μας τη χώρα, ταυτόχρονα βέβαια με τα διεθνή στηρίγματα και συμμάχους του. Φυσικά αναγνωρίζει ότι η ελληνική αστική τάξη μετράει λιγότερο στο διεθνές παιχνίδι από την αμερικάνικη ή τη γερμανική. Δεν μπορεί να παίξει τον καθοριστικό ρόλο στη χάραξη της γραμμής πλεύσης στους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς, δεν μπορεί να πάρει το καλύτερο κομμάτι της λείας, δεν μπορεί να εκβιάζει εξίσου εύκολα. Ολα αυτά πολύ θα τα ήθελε η ελληνική αστική τάξη, αλλά δεν μπορεί ακριβώς λόγω της θέσης της στην παγκόσμια ιμπεριαλιστική πυραμίδα. Με βάση αυτή τη θέση διαμορφώνει τις συμμαχίες της (δε σέρνεται) με πιο ισχυρούς παίχτες για να επιδιώξει με καλύτερους όρους τους δικούς της ξεχωριστούς στόχους.
Οσον αφορά τη δράση του ξένου κεφαλαίου στην Ελλάδα, από το μεσοπόλεμο κιόλας και πολύ πιο γρήγορα από το 1960 μέχρι σήμερα, αυτή υπήρξε παραγωγική, βοηθητική για την ανάπτυξη του ελληνικού καπιταλισμού, βοηθητική συνολικά για την ελληνική αστική τάξη. Επαιξε το ρόλο που παίζει σήμερα το ελληνικό κεφάλαιο στις βαλκανικές χώρες. Κι όλ' αυτά παρά τις νομοτελειακές έριδες μεταξύ τμημάτων της. Το ελληνικό κεφάλαιο, μέσω της διαπλοκής του με το ξένο, γιγαντώθηκε, άντρεψε και βγήκε από τη χώρα με την επιδίωξη καλύτερης αξιοποίησής του ήδη από τη δεκαετία του 1960, κυρίως σε Μέση Ανατολή και Αφρική, για να φτάσει τα τελευταία χρόνια σε κάποιους κλάδους να κονταροχτυπιέται στα ίσα ακόμα και με αμερικανικά μονοπώλια, με ελληνικές ΑΞΕ, ακόμα και εξαγορές αμερικανικών επιχειρήσεων μέσα στις ΗΠΑ (ΦΑΓΕ, Intralot, Vivartia, Lavifarm κλπ.) και με πολλές ελληνικές επιχειρήσεις εισηγμένες στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης μαζί με τα μεγαλύτερα μονοπώλια παγκοσμίως (ΟΤΕ, Εθνική Τράπεζα, σχεδόν το σύνολο των ναυτιλιακών κλπ.). Για να μη μιλήσουμε για το πανίσχυρο παγκοσμίως ελληνικό εφοπλιστικό κεφάλαιο.
Ωστόσο, αν και φανερή η τάση σημαντικής ενδυνάμωσης συγκεκριμένων τμημάτων του ελληνικού κεφαλαίου καθώς και η ενδυνάμωσή του σαν περιφερειακός παίκτης, δεν μπορούμε τουλάχιστον σήμερα να μιλάμε για συνολική αλλαγή της θέσης της Ελλάδας στην ιμπεριαλιστική πυραμίδα. Η θέση μιας χώρας καθορίζεται από τη σχετική και όχι την απόλυτη δύναμή της. Αυτή η σχετική στασιμότητα αποτυπώνεται και στις εκθέσεις διεθνών ιμπεριαλιστικών οργανισμών (οι οποίοι βέβαια θέλουν ξεσκαρτάρισμα για να βγουν συμπεράσματα), σύμφωνα με τις οποίες η ανταγωνιστική θέση της Ελλάδας παρουσιάζει τάση επιδείνωσης. Αυτή η φαινομενικά αντιφατική διαδικασία χρειάζεται συνεχή παρακολούθηση.
Τέλος, ούτε το εμπορικό έλλειμμα της Ελλάδας δεν αποτελεί ένδειξη καμίας ιδιότυπης εξάρτησης (οι ΗΠΑ και η Γαλλία έχουν μεγαλύτερα ελλείμματα ως ποσοστό του ΑΕΠ), ούτε η ύπαρξη αμερικανονατοϊκών βάσεων (οι 417 από τις συνολικά 823 αμερικανικές βάσεις βρίσκονται σε Γερμανία-Ιαπωνία), ούτε φυσικά η ένταξη σε ΝΑΤΟ και ΕΕ-ΟΝΕ (επιλογές απόλυτα συνειδητές και «αυτόβουλες» από μεριάς ελληνικού χρηματιστικού κεφαλαίου).
Προσωπικά με έχει ανησυχήσει αν είναι σωστή η χρήση του όρου «εξαρτημένη». Στο βαθμό όμως που χρησιμοποιείται πρέπει να ξεκαθαρίζεται το πραγματικό της περιεχόμενο, σε αντίθεση με παλαιότερες ερμηνείες, πρέπει να θεωρείται συνώνυμος της ενδιάμεσης θέσης και ΤΙΠΟΤΑ ΠΑΡΑΠΑΝΩ. Είτε λέμε «ενδιάμεση» είτε λέμε «ενδιάμεση κι εξαρτημένη» πρέπει να σημαίνει ακριβώς το ίδιο πράγμα. Σε αντίθετη περίπτωση ο όρος «εξαρτημένη» ενέχει κινδύνους.
Μπαλωμένος Χρήστος
ΚΟ Κυκλάδων
Ριζοσπάστης - 25 Ιανουαρίου 2009
