Οι Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ για το επικείμενο 18ο Συνέδριο, χωρίς υπερβολή, αποτελούν στο σύνολό τους κείμενο αξιόλογο επεξεργασμένο από μαρξιστική - λενινιστική σκοπιά. Συνοψίζουν την εμπειρία του ελληνικού και του διεθνούς κομμουνιστικού και εργατικού κινήματος. Δίνουν απάντηση στα πιο φλέγοντα θεωρητικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι και γενικότερα οι προοδευτικές δυνάμεις στη χώρα μας. Εν κατακλείδι, δείχνουν τη μοναδικά σωστή και συμφέρουσα στους εργαζόμενους και το έθνος διέξοδο από την πολιτική του αυταρχισμού, της υποτέλειας και της λιτότητας, που απαρέγκλιτα ακολουθεί η χρηματιστική ολιγαρχία της χώρας μας τη μεταπολεμική περίοδο.
Αυτή η περίοδος, εκτός των άλλων, χαρακτηρίζεται και από την εμφάνιση και διαμόρφωση στη χώρα μας του συστήματος του Κρατικο-Μονοπωλιακού Καπιταλισμού (ΚΜΚ). Ωστόσο στις θέσεις δε γίνεται η πρέπουσα αναλυτική αναφορά στο φαινόμενο του ΚΜΚ. Κατά τη γνώμη μου τούτο αποτελεί σοβαρή παράλειψη. Οχι τυχαία το κόμμα μας στα προηγούμενα συνέδρια (από το 9ο και μετά) ασχολήθηκε επισταμένα με το ζήτημα αυτό. Γιατί από το χαρακτήρα του καπιταλισμού εξαρτάται και ο χαρακτήρας της επανάστασης και οι κινητήριες δυνάμεις της.
Το ζήτημα του ΚΜΚ δεν αναφέρεται και στις θέσεις για το δεύτερο θέμα του Συνεδρίου. Σύμφωνα με τον Β. Ι. Λένιν ο ΚΜΚ «είναι η πληρέστερη υλική προετοιμασία του σοσιαλισμού, είναι τα πρόθυρα του, είναι εκείνο το σκαλοπατάκι της ιστορικής κλίμακας που ανάμεσα σ' αυτό και στο σκαλοπατάκι που λέγεται σοσιαλισμός, δεν υπάρχει κανένα άλλο ενδιάμεσο σκαλοπάτι» (Β. Ι. Λένιν, Διαλεχτά έργα, Τόμος 2, σελ. 138).
Στις θέσεις (σελ.30) παρατίθεται σειρά μέτρων παρεμβατικού χαρακτήρα, από τα οποία μόνο ένα χαρακτηρίζεται «κρατικο-μονοπωλιακό». Πρόκειται για τις «Συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα» (ΣΔΙΤ) Ν. 3389, τις οποίες πολύ σωστά χαρακτηρίζει «Βασική μορφή των προσαρμοσμένων στην απελευθέρωση των αγορών κρατικο-μονοπωλιακών ρυθμίσεων, μορφή συνύφανσης του κράτους ως συλλογικού καπιταλιστή και των μονοπωλιακών ομίλων».
Ωστόσο την ίδια μορφή έχουν: Το Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων. Οι Αναπτυξιακοί Νόμοι. Οι Συμβάσεις Παραχώρησης. Οι ιδιωτικοποιήσεις σε στρατηγικούς τομείς της οικονομίας κλπ.
Η ουσία του ΚΜΚ - σύμφωνα με τον Λένιν - έγκειται στη «σύμφυση της ισχύος του κράτους με την ισχύ των μονοπωλίων». Τα κύρια συστατικά στοιχεία που συγκροτούν τον ΚΜΚ και τον μηχανισμό λειτουργίας του, εκτός από τα μονοπώλια είναι: κρατικός τομέας στην οικονομία, κρατικός παρεμβατισμός, κρατική κατανάλωση, κρατικός προϋπολογισμός, δημόσιες επενδύσεις. Παρεμβατισμός στη διαμόρφωση προς αντιλαϊκή κατεύθυνση: των εργασιακών σχέσεων, της κοινωνικής ασφάλισης, της εισοδηματικής πολιτικής κλπ.
Σε όλες τις περιπτώσεις το μονοπωλιακό κεφάλαιο παρεμβαίνει με τα επιτελεία του και υπαγορεύει στα κυβερνητικά κλιμάκια την πολιτική που επιδιώκει να εφαρμοστεί στους διάφορους τομείς.
Τόσο η υλική, όσο και η θεσμική βάση του ΚΜΚ δεν είναι δοσμένη μια για πάντα, αλλά κάτω από την επίδραση ορισμένων παραγόντων, υπόκειται σε διαδικασία περαιτέρω διαμόρφωσης, προσαρμογής και ενδυνάμωσης. Ιδίως σε συνθήκες υπέρμετρης συσσώρευσης του μονοπωλιακού κεφαλαίου και της επιδείνωσης της οργανικής του σύνθεσης.
Χωρίς να αλλάζει η ουσία του ΚΜΚ, παρατηρείται διολίσθηση (από τη σύμφυση) προς την κατεύθυνση της υποταγής του κράτους από το μονοπωλιακό κεφάλαιο. Πρόσφατο παράδειγμα προς την κατεύθυνση αυτή αποτελεί η εκβιαστική στάση των τραπεζών απέναντι στην κυβέρνηση με στόχο την αρπαγή του πακέτου «ενίσχυσης της ρευστότητας» και έμμεσα της ζήτησης στην αγορά ύψους 28 δισ. ευρώ, για την αντιμετώπιση της επερχόμενης οικονομικής κρίσης.
Χτυπητό παράδειγμα, επίσης, αποτελούν οι σκανδαλώδεις φοροαπαλλαγές και φοροελαφρύνσεις του μονοπωλιακού κεφαλαίου, της μεγάλης ακίνητης περιουσίας, της εκκλησιαστικής και μοναστηριακής περιουσίας και κυρίως οι χαριστικές επιδοτήσεις με δισ. στα μονοπώλια.
Με τις καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις, ο κρατικός τομέας στην οικονομία έπαψε να αποτελεί το βασικότερο στοιχείο του ΚΜΚ. Προς την κατεύθυνση αυτή, πλέον την πρώτη θέση κατέλαβε ο κρατικός παρεμβατισμός. ΠΑΣΟΚ και ΝΔ με πρόσχημα τον νεοφιλελευθερισμό επιδόθηκαν με ιδιαίτερο μένος στην εκποίηση της δημόσιας περιουσίας, αποκομίζοντας σε μια 15ετία από τις ιδιωτικοποιήσεις πάνω από 21 δισ. ευρώ. Το προοδευτικό κίνημα είναι υπέρ της διατήρησης του δημόσιου τομέα στην οικονομία, διότι εκτός των άλλων η κρατική ιδιοκτησία αποτελεί, στα πλαίσια του καπιταλισμού, ανώτερη μορφή ιδιοκτησίας.
Βασική επιδίωξη του ΚΜΚ ήταν και είναι η διαιώνιση του καπιταλιστικού συστήματος και η εξασφάλιση υψηλής κερδοφορίας στο μονοπωλιακό κεφάλαιο. Απόρροια της επιδίωξης αυτής είναι η εντεινόμενη κοινωνική διαφοροποίηση με κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα τη διόγκωση της φτώχειας και της ανεργίας ή επιδείνωση των συνθηκών εργασίας και αμοιβής των εργαζομένων κλπ. Μετά τις ανατροπές στην ΕΣΣΔ και τις άλλες σοσιαλιστικές χώρες τα καπιταλιστικά κράτη εγκατέλειψαν, στην εισοδηματική τους πολιτική, την πρακτική χορήγησης στους εργαζόμενους, χαμηλού μεν, αλλά «κοινωνικά ακίνδυνου μισθού».
Προς την κατεύθυνση αυτή (και όχι μόνο) συμβάλλει στα μέγιστα και η ΕΕ, η οποία ενεργεί ως «Συνολικό διακρατικό μονοπωλιακό επιτελείο». Στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ στις Βρυξέλλες τέθηκε προς συζήτηση το ζήτημα επέκτασης του εβδομαδιαίου χρόνου εργασίας και πέραν των 70 ωρών, χωρίς πρόσθετη αμοιβή.
Η συγκυρία επιβάλλει να υπογραμμίσουμε, ότι ο ΚΜΚ δεν είναι σε θέση εγκαίρως να διαγνώσει τις αντικειμενικές νομοτέλειες εμφάνισης των οικονομικών κρίσεων. Εκ των υστέρων τα επιτελεία του υποδύονται ρόλο «πυροσβέστη» περιορίζοντας συνήθως τις συνέπειες της κρίσης. Ηδη μέχρι τώρα τα κράτη διέθεσαν συνολικά πάνω από 5 τρισ. δολ. με στόχο να αντιμετωπίσουν κυρίως την πτώση της παραγωγής, την αύξηση της ανεργίας, της φτώχειας κλπ.
Ο Κ. Μαρξ στον τρίτο τόμο «το κεφάλαιο», σελ. 610, τονίζει: «Η τελική αιτία όλων των πραγματικών κρίσεων παραμένει πάντα η φτώχεια και ο περιορισμός της κατανάλωσης των μαζών...».
Η βίαιη ανακοπή της εξέλιξης της κρίσης παρεμποδίζει ύστερα από το καταστροφικό της έργο, να επιτελέσει και την εξυγιαντική της αποστολή που είναι και η αποκατάσταση των απαιτούμενων αναλογιών στο επενδυμένο παραγωγικό κεφάλαιο. Μετά την ανακοπή της κρίσης ακολουθεί παρατεταμένη στασιμότητα, σύντομη ασταθή και ασθενή ανάκαμψη και σε 2-3 χρόνια επιστροφή σε κρίση. Ο κρατικομονοπωλιακός παρεμβατισμός παραμορφώνει τον βιομηχανικό κύκλο, αλλά δεν αναιρεί τις κρίσεις.
Χρήστος Φουντούλης
Δρ. Οικονομικών Επιστημών
Καθηγητής πανεπιστημίου, Θεσσαλονίκη
Ριζοσπάστης - 16 Ιανουαρίου 2009
