Κάθε αυθεντικός Μαρξιστής - Λενινιστής με έκδηλη ικανοποίηση διαπιστώνει ότι το ΚΚΕ διατυπώνει εξ ολοκλήρου ορθές Θέσεις για το σοσιαλισμό και τα αίτια της καπιταλιστικής παλινόρθωσης. Καιρός ήταν! Οι Θέσεις αυτές προκαλούν τα πικρόχολα σχόλια των ιδεολογικών απολογητών του κεφαλαίου, των δεξιών και «αριστερών» οπορτουνιστών και των μικροαστών διανοουμένων - θιασωτών του «δυτικού μαρξισμού», ενός περιθωριακού αντιλενινιστικού ρεύματος που, συμπλέοντας ντροπαλά με τον τροτσκισμό, ανέκαθεν θεωρούσε ανώριμες τις συνθήκες για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, προβάλλει ως σημαντικούς στοχαστές ανθρώπους οι οποίοι είτε κακοποίησαν, είτε ελάχιστα κατανόησαν τον Μαρξισμό, ενώ εσχάτως διατυπώνει το επιστημονικά παντελώς αστήρικτο και φαιδρό δόγμα ότι ο Μαρξ «γεννήθηκε νωρίς»! Τα ρεκάσματα όλου αυτού του συρφετού σημαίνουν ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας διαπνέεται από ορθές αντιλήψεις. Ανησυχητικό θα ήταν αν συμφωνούσαν μαζί του.
Ενας μάλιστα απ' αυτούς, ο κύριος Γιώργος Ρούσσης, σπεσιαλίστας να σκαρώνει με σκόρπιες φράσεις από τους Κλασικούς, παντελώς αποκομμένες από το πνεύμα των έξοχων αυτών διανοητών, ιδεολογήματα εχθρικά προς τον Μαρξισμό και πικραμένος επειδή το Κόμμα δεν τον ακολουθεί στο δικό του οπορτουνιστικό κατήφορο, εγκαλεί την ηγεσία του για «σταλινική στροφή», το ρίχνει στην πτωματολογία, προβαίνει σε ανεπίτρεπτους, αντλημένους από το οπλοστάσιο της αντίδρασης, χαρακτηρισμούς, και σαν Κασσάνδρα μαντεύει την «καταστροφή» αν οι Θέσεις για τον Στάλιν και τα αίτια της καπιταλιστικής παλινόρθωσης υιοθετηθούν από το 18ο Συνέδριο! Πριν αρχίσει, όμως, να κατηγορεί άλλους, καλό θα ήταν να μας εξηγήσει γιατί εκθείαζε τον γκορμπατσοφισμό. (Κριτική ανασκευή των αντιλήψεων του εν λόγω κυρίου περιέχεται σε διάφορα σημεία του βιβλίου μου «Δοκίμιο για την παλινόρθωση του καπιταλισμού και τη διεθνοποίηση», καθώς και στο τελευταίο έργο μου «Αντεπίθεση του Μαρξισμού», σελ. 206-208 και 369-388, σε ορισμένα σημεία του οποίου ανασκευάζονται, επίσης, θεωρίες και θεωρητικοί του «δυτικού μαρξισμού». Ο ίδιος, βέβαια, πονηρά φερόμενος, ποιεί την νήσσαν!).
Με τη δημοσίευση των Θέσεων και για τα δύο θέματα, το ΚΚΕ αποδεικνύει, μιαν ακόμη φορά, ότι είναι η μοναδική πολιτική δύναμη η ικανή να καθοδηγήσει τη σοσιαλιστική επανάσταση στην Ελλάδα και την οικοδόμηση της αταξικής κοινωνίας. Οσοι μιλούν περί «σοσιαλδημοκρατικού χαρακτήρα» του Κόμματος είναι ή τυφλοί ή διαστρεβλωτές.
Στις Θέσεις σκιαγραφούνται με ορθό τρόπο τα γνωρίσματα του σοσιαλιστικού συστήματος, οι νόμοι και οι προϋποθέσεις της οικοδόμησής του, η όξυνση της ταξικής πάλης και ο ρόλος των εμπορευματοχρηματικών σχέσεων. Επισημαίνεται η συνεπής λενινιστική πολιτική του Στάλιν, ο αδιάλλακτος αγώνας του κατά των εχθρών του λαού και των πρακτόρων του φασισμού, η πάλη γραμμών στις τάξεις του Κόμματος, η αναγκαιότητα της δικτατορίας του προλεταριάτου καθ' όλη τη σοσιαλιστική περίοδο και ο ρόλος - κλειδί του 20ού Συνεδρίου και της κατοπινής ηγεσίας του ΚΚΣΕ στην παλινόρθωση του καπιταλισμού. Ανασκευάζονται τα τροτσκιστικά φληναφήματα ότι η ΕΣΣΔ δεν ήταν ώριμη να μεταβεί στο σοσιαλισμό και παίρνουν, έμμεσα, πληρωμένη απάντηση όλοι εκείνοι οι φωστήρες που, θεωρώντας τεχνοκρατικά το γίγνεσθαι και αρνούμενοι την ιστορική νομοτέλεια, την οποία, ουσιαστικά, ταυτίζουν με το φαταλισμό, ισχυρίζονται ότι ο Μαρξισμός ήταν ουτοπία, ο δε θεμελιωτής του «γεννήθηκε νωρίς». Αν τούτο ίσχυε, ο Λένιν και ο Στάλιν θα συμπεριλαμβάνονταν στους μεγαλύτερους ουτοπιστές, ενώ οι μάζες που οικοδόμησαν το σοσιαλισμό θα είχαν πέσει θύματα του πιο τερατώδους ψεύδους στην Ιστορία. (Ο εισηγητής αυτών των φληναφημάτων γεννήθηκε 300 χρόνια αργότερα από τότε που έπρεπε! Οι απόψεις του είναι καθαρά ουτοπικές. Το βιβλίο του «Ο λόγος στην ουτοπία» και τα δύο που ακολούθησαν, αυτό επιβεβαιώνουν. Μαρξιστής - Λενινιστής, με ό,τι συγκεκριμένα υποδηλώνει ο όρος, δεν είναι. Προμαρξιστής κομμουνιστής ίσως να είναι. Αλλά όλους αυτούς η εμφάνιση του Μαρξισμού τους κατέστησε περιττούς).
Στο ερώτημα «Ανατροπή ή κατάρρευση;», η ορθή απάντηση, νομίζω, είναι η εξής: Η ανατροπή άρχισε να συντελείται με το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ. Βαθμιαία διαμορφώθηκε μια ερμαφρόδιτη κατάσταση, η ρεβιζιονιστική κοινωνία, με στοιχεία και σοσιαλισμού, διαρκώς συρρικνούμενα, και καπιταλισμού, ολοένα ισχυροποιούμενα, η οποία εν τέλει, λόγω εγγενούς αδυναμίας να συνεχίσει ως είχε και εσωτερικών αντιφάσεων, κατέρρευσε.
Φρονώ ότι πρέπει να γίνει συγκεκριμένη και σαφής αναφορά στις κοινωνικές δυνάμεις οι οποίες παλινόρθωσαν το κεφαλαιοκρατικό σύστημα. Το ζήτημα αυτό οι Θέσεις το αφήνουν κάπως αδιευκρίνιστο.
Μετά τον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο, εξαιτίας της ιστορικής συγκυρίας, στις γραμμές του Κόμματος εισέβαλαν ουκ ολίγοι στρατιωτικοί και καριερίστες. Βαθμιαία διαμορφώθηκε ένα στρώμα στελεχών δίχως προλεταριακό πνεύμα, ενδιαφερόμενο περισσότερο για τα δικά του συμφέροντα παρά για το καλό του λαού. Η πρωτοπορία άρχισε να γραφειοκρατικοποιείται, να χάνει τα αγωνιστικά κι επαναστατικά της γνωρίσματα. Στην εμφάνιση αυτού του στρώματος πρωτεύοντα ρόλο διαδραμάτισε προφανώς η λειτουργία της εμπορευματοχρηματικής οικονομίας. Οσο η δικτατορία του προλεταριάτου δρούσε ανεμπόδιστα, ουδείς μπορούσε να εκμεταλλευτεί αυτήν την οικονομία, ώστε να καταστεί οιονεί αστός. Κι αν το επιχειρούσε, η μοίρα του ήταν προδιαγεγραμμένη. Το 20ό Συνέδριο στάθηκε εφαλτήριο προκειμένου το συγκεκριμένο στρώμα, το οποίο το κατέπνιγε η δικτατορία του προλεταριάτου, να υλοποιήσει τους στόχους του.
Γενικά, η εμπορευματοχρηματική οικονομία αναγεννά το ταξικό σύστημα. Αλλά στο σοσιαλισμό αφ' εαυτού της δεν οδηγεί ποτέ στον καπιταλισμό. Απλώς παρεμποδίζει την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης του Κομμουνισμού. Για να οδηγήσει στον κεφαλαιοκρατικό οικονομικοκοινωνικό σχηματισμό, πρέπει τα παραγωγικά μέσα και προπάντων η εργατική δύναμη να μετατραπούν σε εμπορεύσιμον είδος. Αυτό, στην αρχή, συντελείται με έμμεσους τρόπους. Τα μέσα παραγωγής συνεχίζουν να παραμένουν παλλαϊκή ιδιοκτησία. Μα τα διευθυντικά στελέχη και οι λοιποί προνομιούχοι βρίσκουν τρόπους να αναιρούν το χαρακτήρα της και να ιδιοποιούνται, ποικιλοτρόπως, ένα μέρος του παραγόμενου πλούτου. Ενώ, αργότερα, αν τα πράγματα εξελιχθούν όπως επιθυμούν, η νομοτέλεια του καπιταλισμού επανεισάγεται πλήρως.
Η «νέα μπουρζουαζία» στην αρχή ήταν κάπως ιδιόρρυθμη. Δεν εκπλήρωνε το βασικότερο κριτήριο του ορισμού των τάξεων: Τη σχέση προς τα μέσα παραγωγής. Διευθύνουσα και διαχειριζόμενη την παλλαϊκή και τη συνεταιριστική ιδιοκτησία και τα παραγόμενα προϊόντα, καρπωνόταν μια σημαντική μερίδα του κοινωνικού πλούτου - εντός των ορίων πάντα του «σοσιαλιστικού συστήματος»! Ηταν δυνάμει τάξη. Αν το ρεύμα αντιστρεφόταν, θα συντριβόταν. Αλλά, δυστυχώς, αυτό δε συνέβη. Βάζοντας πλώρη για την πλήρη μετατροπή της σε αστική τάξη, προώθησε, μέσω της άλωσης της πολιτικής διεύθυνσης, «μεταρρυθμίσεις» και «αλλαγές» που θα της επέτρεπαν να κατέχει αμιγώς μέσα παραγωγής. Από τη στιγμή που το τελευταίο υλοποιήθηκε, το «ποιος - ποιον;» είχε κριθεί. Η παλινόρθωση της κεφαλαιοκρατικής τάξης πραγμάτων ολοκληρώθηκε. Στην αρχή, πάντως, φρόντιζε να μην προκαλέσει ισχυρές αντιδράσεις, ικανές να επιφέρουν την ανατροπή της. Ολα έπρεπε να συντελεστούν έτσι ώστε να φαίνεται ότι ο σοσιαλισμός δεν καταρρίπτεται, μα ανανεώνεται και ισχυροποιείται!
Την άποψη ότι επί ρεβιζιονισμού τα διευθυντικά στελέχη δεν ήταν οιονεί καπιταλιστές, τη βρίσκω αφελή. Ηταν και παραήταν! Διαφορετικά, ο καπιταλισμός ουδέποτε θα παλινορθωνόταν. Τις επαναστάσεις και τις αντεπαναστάσεις τις κάνουν πάντα τάξεις. Οχι απλώς διευθυντικά και κομματικά στελέχη. Μόνον έτσι ερμηνεύεται η ανατροπή.
Σε μελλοντική μελέτη για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση (Θέση 26) πρέπει να τονιστεί ότι οι Εργατικές Επιτροπές επί Λένιν και το Σταχανοφικό κίνημα, αργότερα, προσέδιδαν δυναμική στον κεντρικό σχεδιασμό και ενίσχυαν τον κοινωνικό χαρακτήρα της ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής.
Επίσης, χρήζει εκτενούς αναλύσεως η θεωρία και η πρακτική του «σοσιαλιστικού καταμερισμού εργασίας» και ο ρόλος που αυτή διαδραμάτισε προκειμένου να παλινορθωθεί το κεφαλαιοκρατικό σύστημα και στις άλλες, πλην της ΕΣΣΔ, χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Ο περιορισμένος χώρος δε μου επιτρέπει εδώ καμιά αναφορά. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να ανατρέξουν στο βιβλίο μου «Δοκίμιο για την παλινόρθωση του καπιταλισμού και τη διεθνοποίηση». Αρκούμαι μόνο να επισημάνω ότι έτσι δύναται να ερμηνευτεί ικανοποιητικά η οικονομική καθυστέρηση της Κούβας και όχι κυρίως λόγω του αποκλεισμού από τις ΗΠΑ, που είναι, προφανώς, μια βολική, αλλά μη επαρκής, εξήγηση.
Ανδρέας Σκαμπαρδώνης
Αθήνα
Ριζοσπάστης - 9 Νοεμβρίου 2008
