Σύντροφοι,
Δεν έχω την τιμή να είμαι μέλος του Κόμματος, αισθάνομαι όμως δίπλα στο Κόμμα και ελπίζω να συμβάλω στη συζήτηση για το σοσιαλισμό που γνωρίσαμε, με αφορμή κυρίως το σχόλιο του Γιώργου Ρούση (Γ.Ρ. στο εξής) στο φύλλο της Κυριακής, 2/11/2008, του «Ρ» για την υποτιθέμενη σταλινική στροφή του Κόμματος.
Εχω την εντύπωση ότι ο συγκεκριμένος αρθρογράφος πέφτει τελείως έξω και όσον αφορά την παραπάνω διαπίστωσή του, αλλά και όσον αφορά την κριτική που ασκεί στον Ιωσήφ Στάλιν, υιοθετώντας ουσιαστικά αυτά που έχουμε ακούσει όλα αυτά τα χρόνια του αντισταλινισμού από το οπλοστάσιο της αστικής ιδεολογίας και ιδιαίτερα της αγγλοσαξονικής ιστοριογραφίας.
Διαπιστώνει, λοιπόν, σταλινική στροφή του ΚΚΕ ο Γ.Ρ. και ανησυχεί για σεχταριστική διολίσθηση του Κόμματος και αδυνάτισμα της επιρροής του στις λαϊκές μάζες και τους νέους, και γιατί δηλαδή; Γιατί - παραθέτοντας παραπομπές από ομιλίες στελεχών, άρθρα στον «Ρ» και αλλού, εκδόσεις του Α. Γκράμσι, του Γ. Λούκατς που δεν έγιναν από τη «Σύγχρονη Εποχή» (πάλι καλά που δε θυμήθηκε και τον ανεκδιήγητο Σαντιάγκο Καρίγιο!) - το ΚΚΕ δεν ενέδωσε και δεν ενδίδει στον πολιτικό και ιδεολογικό εκβιασμό που ασκεί η αστική πολιτική τάξη μετά το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ να αποκηρύξει τον Στάλιν και τον σταλινισμό σαν πιστοποιητικό καλής διαγωγής προς το σύστημα και μελλοντικής ενδεχόμενης εισόδου των κομμουνιστών στον νυμφώνα διαχείρισης της καπιταλιστικής εξουσίας. Ουσιαστικά η αποδοχή του αντισταλινισμού και η αποκήρυξη του Στάλιν, όπως την εννοεί η αστική ιδεολογία και προπαγάνδα, έχει αποδειχθεί στην πράξη ότι οδηγεί στην απάρνηση της μαρξιστικής - λενινιστικής ταυτότητας των κομμουνιστών, στην άρνηση τελικά των νομοτελειών της σοσιαλιστικής εξουσίας, με δυο λόγια στον εκφυλισμό και την ενσωμάτωση των ΚΚ στο αστικό πολιτικό σύστημα με τα γνωστά αποτελέσματα για τους σημερινούς θλιβερούς πολιτικούς επιγόνους του Αντόνιο Γκράμσι, του οποίου την έκδοση θεωρεί μεγάλη παράλειψη ο Γ.Ρ. Ο αντισταλινισμός όπως τον εννοούν και τον επιθυμούν είναι ένα ιδιότυπο auto da fe των κομμουνιστών που επικεντρώνοντας στην προσωπικότητα του Ιωσήφ Στάλιν και την περιώνυμη σταλινική τρομοκρατία ζητά από τους κομμουνιστές να σβήσουν από τη μνήμη τους την πορεία οικοδόμησης του σοσιαλισμού σε απίστευτα αντίξοες συνθήκες τις δύο πρώτες δεκαετίες στην ΕΣΣΔ, την κατάργηση για πρώτη φορά στην πορεία του ιστορικού ανθρώπου των σχέσεων ταξικής εκμετάλλευσης. Να σβήσουν τη στερέωση και διεύρυνση των σοσιαλιστικών σχέσεων σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, να σβήσουν την τεράστια συμβολή του Ι. Στάλιν στην αντιφασιστική νίκη των λαών, αποδεχόμενοι μέχρι και το αίσχος της χρουστσιοφικής ηγεσίας να μετονομάσει το αιώνιο σύμβολο νίκης στη βαρβαρότητα, το ηρωικό Στάλινγκραντ σε Βόλγκογκραντ μπας και ξεχάσουν οι λαοί το όνομα του Στάλιν, να παραβλέψουν ότι ο Στάλιν ποτέ δεν ξέχασε τον στρατηγικό στόχο της πλήρους μετατροπής των σχέσεων παραγωγής στην ΕΣΣΔ σε σοσιαλιστικές, το διαρκές ποιοτικό ανέβασμα του συνόλου των κοινωνικών σχέσεων με ορατό και μελετημένο τον ορίζοντα της μετατροπής τους σε κομμουνιστικές1.
Αντιπαραθέτει ο Γ.Ρ. τη «διεθνιστική» θέση του Λένιν για «τους επιμέρους σοσιαλισμούς που θα είναι αναγκαστικά ελλιπείς» στη σταλινική θέση «περί σοσιαλισμού σε μια μόνη χώρα», υποτιμώντας ότι ο Λένιν προεπαναστατικά είχε διακηρύξει τη δυνατότητα νίκης του σοσιαλισμού έστω και σε μία χώρα, η οποία θα λειτουργούσε αφού στερεώσει την εξουσία της σαν προπύργιο επαναστατικών ανατροπών και σε άλλες χώρες2. Επομένως, προκύπτει το ερώτημα, θα ήταν σωστό να συνταχθεί η ΚΕ του κομμουνιστικού κόμματος των μπολσεβίκων τα πρώτα επαναστατικά χρόνια με την τροτσκιστική θέση για άμεσα παγκόσμια επαναστατική ανατροπή ή να δώσει βάρος στη στερέωση και ενίσχυση του δυναμικού της ίδιας της Σοβιετικής Ενωσης ακόμα και με τακτικές κινήσεις ελιγμών με τις κυβερνήσεις καπιταλιστικών κρατών στην πορεία; Με δεδομένο ότι προλεταριακές επαναστάσεις έγιναν στη Γερμανία και την Ουγγαρία (με την πρόσκαιρη σοβιετική εξουσία του Μπέλλα Κουν) αμέσως μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση και στραγγαλίστηκαν εν τη γενέσει τους από την αστική τάξη των χωρών τους τι δείχνει αυτό; Πότε ήταν καλύτερες οι συνθήκες για ανατροπή του παγκόσμιου συσχετισμού, τότε ή το 1944-45 που η Σοβιετική Ενωση σάρωνε τις ναζιστικές ορδές στην Ευρώπη; Το αν τα ΚΚ Γαλλίας και Ιταλίας αδράνησαν σαν επαναστατικά κόμματα τότε που είχαν (όπως και το ΚΚΕ το 1944) την εξουσία στο πιάτο είναι μια άλλη ιστορία, που αφορά κυρίως τα ίδια και στην οποία θα αναφερθώ έμμεσα αμέσως παρακάτω.
Ναι, να γίνει κριτική στον Στάλιν όση θέλετε κ. Γ.Ρ. αλλά από μαρξιστικές - λενινιστικές θέσεις, από θέσεις που δεν επικεντρώνουν στα θετικά ή αρνητικά μιας προσωπικότητας, αγνοώντας τον ιστορικό περίγυρο και τις νομοτέλειες της οικοδόμησης του σοσιαλισμού σε συνθήκες καπιταλιστικής περικύκλωσης. Οι Θέσεις από αυτή την άποψη προβαίνουν γενικά σε μια, κατά τη γνώμη μου, σωστή εκτίμηση της περιόδου οικοδόμησης του σοσιαλισμού επί Στάλιν χωρίς να προκύπτει από κάπου ο «καθαγιασμός» του Ι. Στάλιν, όπως αφήνει να εννοηθεί ο Γ.Ρ. και όπως ισχυρίζονται χυδαία κάποιοι ανιστόρητοι δημοσιογράφοι αστικών εφημερίδων3. Για παράδειγμα, ορθά επισημαίνεται στη Θέση 27, η αρνητική επίδραση που είχε στις συνθήκες κατάρρευσης του φασισμού και των κατοχικών κυβερνήσεων στην Ευρώπη του 1944 - '45 η αυτοδιάλυση της Κομμουνισστικής Διεθνούς από το 1943 και η έλλειψη κέντρου συνολικά επεξεργασμένης στρατηγικής για εκείνη την ιστορική περίοδο, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει σε ευρύτερες επαναστατικές επιτροπές στην Ευρώπη ακόμα και στον καίριο κλονισμό του αγγλοσαξονικού ιμπεριαλιστικού κέντρου.
Κλείνω με τις ενστάσεις του Γ.Ρ. όσον αφορά τη σταλινική πολιτική. Ασφαλώς υπήρξαν υπερβολές στη μαζική εκκαθάριση του κόμματος και των κρατικών οργάνων την περίοδο 1936 - '38. Αυτό αναγνωρίζεται και στις Θέσεις (υποσημ. 18 της Θέσης 16), αναγνωρίστηκε και από τον Ι. Στάλιν στην εισήγηση του στο 18ο Συνέδριο του ΠΚΚ (Μπολσεβίκων)4. Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε τις νομοτέλειες της ίδιας της επανάστασης (ας θυμηθούμε την αντίστοιχη περίοδο, σε εντελώς διαφορετικό ιστορικοκοινωνικό πλαίσιο βέβαια, της αστικής γαλλικής επανάστασης του 1789), μιας πρωτόγνωρης και πολυσύνθετης επαναστατικής διαδικασίας μέσα σε αμέτρητες δυσκολίες, υπονομεύσεις, σαμποτάζ, δολοφονίες μπολσεβίκων ηγετών κλπ. Εξ άλλου, πολύ σωστά επισημαίνεται στις Θέσεις ότι η αντιπαράθεση με τη δεξιά ομάδα των Ρύκωφ - Μπουχάριν - Πιατακόφ ή την «αριστερή» αντιπολίτευση των Τρότσκι - Ζηνόβιεφ - Κάμενεφ ήταν πρώτιστα πολιτική αντιπαράθεση γύρω από θεμελιακά ζητήματα οικοδόμησης του σοσιαλισμού και της προοπτικής του που αντανακλούσε και τη συνεχιζόμενη ταξική πάλη μέσα στην ΕΣΣΔ σε συνθήκες σοσιαλισμού. Το αν τα συγκεκριμένα κέντρα συνωμοτούσαν για την ανατροπή του Στάλιν και της ΚΕ δεν αναιρεί το προηγούμενο συμπέρασμα για τον πολιτικό χαρακτήρα της σύγκρουσης, σταδιακά ωστόσο έρχονται στο φως και οι υπονομευτικές δραστηριότητες των κέντρων αυτών5.
Τέλος, ας μου επιτραπούν δυο πολύ σύντομες επισημάνσεις για τις Θέσεις 34, 35 και 38 της προγραμματικής αντίληψης για το σοσιαλισμό. Πιστεύω ότι το Κόμμα πρέπει να εξειδικεύσει και να επεξεργαστεί ακόμα περισσότερο την έννοια του εργατικού και λαϊκού ελέγχου, ώστε, αξιοποιώντας και την ιστορική πείρα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, να εξασφαλίζεται ο αυθεντικός και ελεύθερος λαϊκός έλεγχος, αποκλείοντας ταυτόχρονα ή περιορίζοντας τις δυνατότητες υπονόμευσης των εχθρών της σοσιαλιστικής εξουσίας. Επίσης, σε σχέση με την αρχή της ολοένα και πληρέστερης ικανοποίησης των υλικών και πολιτιστικών αναγκών της κοινωνίας έχω την εντύπωση ότι σε συνθήκες ραγδαίας εξέλιξης των τεχνολογικών δυνατοτήτων του σημερινού πολιτισμού ο σοσιαλισμός του 21ου αιώνα πέρα από την αυτονόητη αξιοποίησή τους προς όφελος των εργαζομένων πρέπει να εγγυάται και διευρυμένες ατομικές ελευθερίες π.χ. ελεύθερη πρόσβαση για όλους σε όλες τις προσφερόμενες ηλεκτρονικές δυνατότητες, ελεύθερη πρόσβαση σε όλες τις πηγές πληροφόρησης κλπ. Ελευθερίες, όπως για παράδειγμα στο παρελθόν, τα ελεύθερα ταξίδια από τις σοσιαλιστικές χώρες προς το εξωτερικό που ο περιορισμός τους στις συνθήκες του ψυχρού πολέμου ήταν σε ένα βαθμό κατανοητός, μην υποτιμούμε ότι είχαν ιδιαίτερα αρνητικό αντίκτυπο στην εικόνα των εργαζομένων για το σοσιαλισμό.
Σημειώσεις:
1. Ι.Β. Στάλιν, Οικονομικά Προβλήματα του Σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, βλ. για παράδειγμα, σελ. 39 - 42 και 92 - 94, Εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 1998.
2. «On the slogan for a United States of Europe», V. I. Lenin, Coll. Works, Vol. 21, 339 - 43, K. Marx, F. Engels, V. Lenin, On Historical Materialism, σελ. 471, Progress Pub. Moscow, 1972.
3. Βλ. άρθρο του Λ. Σταυρόπουλου, εφημ. «Το Βήμα της Κυριακής», 9/11/2008.
4. Εκθεση δράσης του Ι. Στάλιν στο 18ο Συνέδριο του ΠΚΚ (μπ). Ι.Β. Στάλιν, «Απαντα», τ. 14, σελ. 419, Εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 2004.
5. Βλ., για παράδειγμα, την ομολογία του Μ. Καλίνιν λίγο πριν το θάνατό του για πλησίασμά του από τον Ν. Μπουχάριν τη δεκαετία του '20 με σκοπό να ανατραπεί ο Στάλιν. Simon Sebag Montefiore: Στάλιν, η αυλή του κόκκινου τσάρου, σελ. 663, εκδ. «Ποταμός» 2005.
Σ. Λ.
Δρ. Μαθηματικός - Πάτρα
Ριζοσπάστης - 23 Νοεμβρίου 2008
